سید مصطفی موسوی اعظم
چکیده
فیلسوفان مسلمان در برخی از مواضع که کثرت وجودی (خارجی) برقرار نیست، علّیت را متحقّق دانستهاند، که ملاصدرا این قسم علّیت را به تحلیل عقلانی میداند. علّیت جوهر برای عرض، ماده برای صورت، ماهیت برای ...
بیشتر
فیلسوفان مسلمان در برخی از مواضع که کثرت وجودی (خارجی) برقرار نیست، علّیت را متحقّق دانستهاند، که ملاصدرا این قسم علّیت را به تحلیل عقلانی میداند. علّیت جوهر برای عرض، ماده برای صورت، ماهیت برای لوازم خود و... را میتوان از مصادیق علّیت تحلیلی دانست. علّیت تحلیلی کارکردهای متعدّدی در فلسفهی اسلامی به دنبال دارد. این کارکردها به دو دسته طبقهبندی میشوند: کارکردهای معرفتشناختی و کارکردهای هستیشناختی. در این مقاله به کارکردهای هستی شناختی علیت تحلیلی پرداخته می شود. کارکردهای هستی-شناختی علّیت تحلیلی عبارتند از: 1. علیت وجود برای ماهیات، حیثیات اندماجی و شأنی، و تحقّق ثبوتی آنها. 2. رفع تناقضات درونمتنی در مسائلی مانند رابطهی «علّیت و کثرت»، «ادلّهی حرکت جوهری» و «توقّف ممتنعَین یا واجبَینِ بالذّات بر یکدیگر». 3. اثبات وحدت شخصیهی وجود. 4. نزاع معنویِ فیلسوف و متکلّم در باب ملاک احتیاج معلول به علّت. : 1. علیت وجود برای ماهیات، حیثیات اندماجی و شأنی، و تحقّق ثبوتی آنها. 2. رفع تناقضات درونمتنی در مسائلی مانند رابطهی «علّیت و کثرت»، «ادلّهی حرکت جوهری» و «توقّف ممتنعَین یا واجبَینِ بالذّات بر یکدیگر». 3. اثبات وحدت شخصیهی وجود. 4. نزاع معنویِ فیلسوف و متکلّم در باب ملاک احتیاج معلول به علّت.