هادی فنایی
چکیده
نگرش سودانگارانه به دین، بیشتر، رویکردی نوظهور و متعلق به اندیشمندان جهان غرب به ویژه با تلقی عملگروانه دینشناختی انگاشته میشود. گرچه چنین نگرشی به دین حاصل برخی نحلههای فکری است که برای حقانیت ...
بیشتر
نگرش سودانگارانه به دین، بیشتر، رویکردی نوظهور و متعلق به اندیشمندان جهان غرب به ویژه با تلقی عملگروانه دینشناختی انگاشته میشود. گرچه چنین نگرشی به دین حاصل برخی نحلههای فکری است که برای حقانیت و صدق گزارهها اعم از دینی و غیر آن ارزش چندانی قایل نیست و ملاک اعتبار گزارهها را وابسته به میزان سودمندی آن میداند، اما ریشهها و نشانههای چنین نگرشی را میتوان در اندیشه دینپژوهان جهان اسلام جستجو نمود. نگرش اندیشمندان مسلمان به این مسأله امری پسینی و بعد از حقانیت و صدق دین است. از منظر دینپژوهان مسلمان، نه تنها احکام فقهی و حقوقی بلکه اعتقادات دینی مشتمل بر مصالح و مفاسد و سود و زیانی است که بازگشت به زندگی بشر دارد. دین تنها یک سلسله مقررات تعبدی خالص نیست که فقط از ناحیه خدا صادر شده و بندگان مجبور به اطاعت از آن باشند؛ بلکه حقیقتی است که پایبندی به آن به سود و سعادت بشر میانجامد. سودمندی دین در زندگی مشروط و معطوف به معرفت و ایمان به خدا و زیست مؤمنانه است. مهمترین فایده دین به بشر معرفت بخشی، ارایه طریق هدایت، انگیزشو .... است. معرفت و ایمان به خدا و دینداری بستری برای ظهور فواید دین است. برخی فواید دین این-جهانی و عاجل و برخی نیز آخرتی و آجل است. نگرش انحصاری به سود اینجهانی دین نگرشی فروکاهشی و وسیلهانگارانه و فاقد ارزش معرفتی است و با ادیانی وحیانی سازگار نیست.