دانشگاه زنجان
تأملات فلسفی
2228-5253
2588-3615
3
11
2013
11
22
بررسی مفاهیم «غنی» و «فقیر» از منظر ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا
7
20
FA
اصطلاح «فقیر» و «غنی» نخستینبار در مباحث دینی، کلامی و عرفانی مطرح شد. پس از آن برخی فلاسفۀ مسلمان نیز این عناوین را در فلسفه وارد کرده، به تحلیل آنها پرداختهاند. «غنی مطلق» از نظر <em>ابنسینا</em> و <em>سهروردی</em> موجودی است که در ذات، افعال و صفاتش به هیچ چیز نیازمند نباشد و هیچ موجودی نیز مستغنی از او نگردد. <em>سهروردی</em> «غنی مطلق» را همانند <em>بوعلی</em> مساوق مَلِک حقیقی دانسته است و از همین طریق دربارۀ وحدانیت او استدلال میکند و در نهایت مطابق مبنای حکمت اشراقی خود، مصداق واقعی «غنی مطلق» را همان «نورالانوار» میداند. <em>ملاصدرا</em> نیز «غنی» و «فقیر» را بر مبنای اصالت وجود تعریف و تبیین میکند. بدین ترتیب «فقیر» در اصل وجودش نیازمند به «غنی مطلق» است. او با تحلیل اصل علیت و براساس اصالت وجود، به این نتیجه میرسد که تمام موجودات امکانی در اصل هستی خود به منشا هستی، عین فقر و وابستگیاند. معلول که ماسویالله را شامل میشود، در هستی خود یکسره به علت حقیقیاش محتاج است؛ یعنی مجموعۀ ممکنات جز وابستگی به ذات «غنی» و مستقل مطلق، حقیقت دیگری ندارند. این نوع وابستگی در حکمت متعالیه با تعابیری چون فقر ذاتی و فقر وجودی بیان میشود. بنابراین همانگونه که در کلام خداوند متعال نیز اشاره شده است، فقر از خواص ذاتی مخلوقات و غنا منحصر در ذات احدیت است.
فقیر»,«غنی»,وجود مستقل,ابنسینا,سهروردی,ملاصدرا
https://phm.znu.ac.ir/article_19555.html
https://phm.znu.ac.ir/article_19555_f5e82d5a1bdfd119722924f7b304f5e7.pdf
دانشگاه زنجان
تأملات فلسفی
2228-5253
2588-3615
3
11
2013
11
22
رابطۀ خیال و اراده در فلسفۀ ملاصدرا
21
39
FA
خیال به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای ادراکی انسان، نقش موثری در رفتار انسانها و سعادت آنها دارد. مقالۀ حاضر با هدف تبیین ماهیت خیال، ماهیت اراده و چگونگی ارتباط خیال و اراده در نفس انسان تدوین گردیده است. روش مورد استفاده در این مقاله تحلیل متون صدرایی و استنتاج بوده است. خیال واسطۀ بین احساس و تعقل است و وظیفۀ حفظ، بازسازی و جعل (انشا) صور ذهنی را برعهده دارد. اراده به عنوان میل، خواست و قصد در افراد، اقتضای گزینش فعل و یا ترک آن تحت تأثیر عقل یا گمان است. اراده مانند علم وجه التفاتی دارد؛ یعنی باید به چیزی یا موضوعی تعلق گیرد.(مراد) تصور یا صورت خیالی، قالب و چهارچوب وجه التفاتی در اراده است. لذا تبیین کنندۀ رابطۀ خیال و اراده است. تصور فعل، تصدیق به فایده آن، شوق انجام فعل و اراده و عمل مراحل شکلگیری فعل ارادیاند. <em>ملاصدرا</em> از معدود فیلسوفانی است که در تلاشی موفق بحث خیال و رابطهاش با اراده را مورد توجه قرار داده و نکات بدیعی را در این حوزه طرح نموده است.
خیال,اراده,رابطۀ خیال و اراده,ملاصدرا
https://phm.znu.ac.ir/article_19556.html
https://phm.znu.ac.ir/article_19556_2c1b3056e19865957d3742be3438f22c.pdf
دانشگاه زنجان
تأملات فلسفی
2228-5253
2588-3615
3
11
2013
11
22
تکامل و صیرورت نفس در پرتو تخلق به آموزههای اخلاقی با تکیه بر آراء صدرالمتألهین شیرازی
41
72
FA
انگارۀ تاثیر «حکمت عملی و اخلاق» در تکامل نفس، علاوه از اهمیَت فوق العادهاش در نیل به «مرتبه فوق تجرد عقلی» در حکمت ملاصدرا، از ترابط میان این دو رهیافت نزد وی خبر میدهد. توجَه به اندیشههای فلسفی صدرالمتألهین شیرازی همچون «جسمانیة الحدوث بودن نفس، حرکت جوهری، تشکیک مراتب نفس و اتحاد عاقل به معقول»، که نقطه عزیمت پژوهش حاضر و مدخل آن نیز بشمار میروند، تاثیر بسزایی در طرح، درک و چگونگی تجرد نفس از ماهیت و فوق تجرد عقلی دارد. همچنین در نظرگاه وی، التزام به حکمت عملی در کنار حکمت نظری، بهمنزلۀ بالهایی برای عروج انسان تا مرتبه فوق تجرد هستند که وی را در مسیر قدس حقیقی و اتصال به عالم علوی همراهی نموده و او را کتاب علوی الهی مینمایند. از منظر ملاصدرا هر دو قسم حکمت دارای نتیجه واحدی هستند، بدین بیان که علیرغم برتری حکمت نظری بر حکمت عملی نزد وی، ملاصدرا غایت حکمت عملی را همان هدف از حکمت نظری، بلکه مکمل آن بر شمرده و آن را « سعادت انسان در دارین و تشبّه نفس به الله » معرفی مینماید. پس اگر سخن ملاصدرا مبنی بر تشبّه نفس به الله در جریان تهذیب اخلاقی دینی را با سخن دیگر وی مبنی بر اینکه «خداوند انسان را در ذات و صفات و افعال بر مثال خود آفریده است» - که این سخن مبتنی بر تشبّه ساختار وجودی انسان به حق متعال میباشد - جمع نماییم، میتوان بیان کرد که از نظر وی التزام نفس بر علوم و ادراکات مکتسبه و نیز تهذیب اخلاقی، مسبب ترقَی نفس به مرتبه فوق تجرد عقلی می گردد.
فوق تجرد عقلی,اخلاق و حکمت عملی,استکمال و اشتداد,حرکت جوهری,تشکیک مراتب نفس,ملاصدرا
https://phm.znu.ac.ir/article_19557.html
https://phm.znu.ac.ir/article_19557_2220683c9e20a430c5705d6fad4a21be.pdf
دانشگاه زنجان
تأملات فلسفی
2228-5253
2588-3615
3
11
2013
11
22
مسأله معرفت، جدال ارسطو و درایور
73
95
FA
اخلاق ارسطویی پیوندی نزدیک با مفهوم فضیلت دارد. در سنت ارسطویی فاعل اخلاقی برای اتصاف به فضیلت، لازم است با معرفت کامل نسبت به شرایط عمل کند. از نظر <em>ارسطو</em> معرفت جزء سازنده و ضروری یک فضیلت محسوب میشود. پس از وی برخی از شارحان اخلاق نیکوماخوس در غرب و نیز ارسطوییان معاصر پیوسته بر مؤلفه معرفت کامل تأکید کردهاند. در سنت اخلاق فلسفی در جهان اسلام نیز، همواره توجه به معرفت برای اتصاف به فضایل از اهمیت ویژهای برخوردار بوده است. <em>جولیا</em> <em>درایور</em> این مؤلفۀ اساسی ِ فضیلت از نگاه <em>ارسطو</em> را زیر سؤال برده، معتقد است تأکید افراطی <em>ارسطو</em> بر عقلانیت و معرفت، دامنۀ فضائل و نیز تعداد افراد فضیلتمند را محدود میکند. وی بر این باور است که علیرغم اینکه معرفت برای فضیلت مهم است، اما ضروری نیست؛ زیرا گاهی آنچه فاعل نمیبیند و درک نمیکند نیز، به اندازۀ معرفت در اتصاف فعل به فضیلت مهم است. وی برای اثبات دیدگاه خود فضایلی را مطرح میکند که در آنها وجود معرفت برای فاعل ضرورت ندارد و حتی فراتر از آن، گاهی فاعل برای فضیلتمند بودن لازم است از روی غفلت و ناآگاهی عمل کند. <em>درایور</em> به دلیل وجود عنصر غفلت در این فضائل، آنها را فضائل مبتنی بر غفلت نامیده و تواضع را به عنوان مهمترین نمونه برای این فضایل، مبنای استدلال خود قرار میدهد. نگارندگان در این مقاله کوشیدهاند انتقادات <em>درایور</em> بر فهم ارسطویی از فضیلت را طرح کرده، مدعای او مبنی بر وجود چنین فضائلی را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند.
ارسطو,درایور,معرفت,فضائل مبتنی بر غفلت,تواضع
https://phm.znu.ac.ir/article_19558.html
https://phm.znu.ac.ir/article_19558_b2d7efa69cf101feb1e908ea6eb9e10f.pdf
دانشگاه زنجان
تأملات فلسفی
2228-5253
2588-3615
3
11
2013
11
22
رویکرد برونگرایانة تامس کوهن به تاریخ علم
97
133
FA
در نگارش تاریخ علم تا نیمة دوم قرن بیستم رویکردی درونگرایانه غلبه داشت. بر اساس این رویکرد وظیفة مورخ این است که تاریخ عقلانی نظریهها را بنویسد و نشان دهد که تاریخ علم، تاریخ انباشت یافتهها و ابداعات فردی است. با انتشار آثار <em>کوهن</em> تحولی انقلابی در تاریخنویسی ایجاد شد. او تحت تأثیر مورخینی مانند <em>کوایره</em> و <em>باترفیلد</em> علم را به عنوان نهادی جمعی مورد مطالعه قرار داد و بر این اساس تاریخ علم را تاریخ گسست بین کلیتهای پارادایمی معرفی کرد. وی متون تاریخی و درسی متداول را متضمن فلسفهای پوزیتیویستی میدانست و بر بازنویسی این متون بر پایة رویکرد تاریخی جدید تأکید داشت. منتقدین <em>کوهن</em> نیز به نوبة خود رویکرد او را متضمن عناصری نسبیگرایانه و ضدعقلانی دانستهاند. مشکل اصلی این است که کوهن به منطق بین پارادایمی باور ندارد و بحث از علل طرح یک نظریه را جایگزین بحث از دلایل می کند.
درونگرایی,برونگرایی,کلگرایی,پارادایم,انقلابهای علمی
https://phm.znu.ac.ir/article_19559.html
https://phm.znu.ac.ir/article_19559_8e9b2869bf7b82eb4df78755bffe4114.pdf
دانشگاه زنجان
تأملات فلسفی
2228-5253
2588-3615
3
11
2013
11
22
بررسی مفهوم عدم در فلسفۀ هایدگر و نیشیدا
135
161
FA
موضوع این مقاله بررسی مفهوم عدم در تفکر <em>هایدگر</em> و <em>نیشیدا</em> است. هایدگر، که میراثدار فلسفۀ غرب است، در کتاب <em>متافیزیک چیست</em> به نحو بنیادین به مسئلۀ عدم میپردازد. به عقیدۀ او مفهوم عدم نه تنها از مفهوم نفی شدگی ناشی نمیشود؛ بلکه آغازینتر از آن است. عدم در تفکر <em>هایدگر</em> ربطی وثیق به خصلتهای وجودی، یا آنچه هایدگر آن را اگزیستانسیالهای دازاین مینامد، دارد. عدم هایدگری از طریق ترس-آگاهی آشکار میگردد و طی آن در جریان فروغلتیدن همه موجودات در یک کلیت، دازاین خود را تنها در مهی هولناک مییابد. بر این اساس پرسش از عدم به اندازه پرسش از هستی اهمیت دارد. <em>نیشیدا</em> نیز، که میراثدار سنت بودیسم است، مسئلۀ عدم را در کانون توجه قرار میدهد. عدمِ نیشیدایی تا حد زیادی رنگ و بوی عرفانی-بودیستی دارد. به عقیدۀ او عدم بنیاد همه چیز است. عدم نیشیدایی وجهی انضمامی و این جهانی دارد، اما در عین حال ورای موجودات است. عدم از این لحاظ تعینبخش هستی است. در این نوشتار با تحلیل مواردی چون ترس-آگاهی و در-جهان-هستن در فلسفه هایدگر و تجربه محض، سونیاتا و مکان عدم در تفکر نیشیدا، به مقایسه مفهوم عدم در این دو فیلسوف پرداخته ایم.
هایدگر,نیشیدا,عدم,ترس-آگاهی,بودیسم,سونیاتا,مکان عدم
https://phm.znu.ac.ir/article_19560.html
https://phm.znu.ac.ir/article_19560_05d16d382b5927ce8ad0920eca7c53c6.pdf