نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
یکی از مسائل مهم در باب هستی شناسی، مسئله علیت و رابطۀ حقتعالی با ممکنات است که دغدغۀ آن، مسائل دیگر را تحت الشعاع قرار میدهد. معمولاً فلاسفه و متکلمین را از قائلین به علیت و عرفاء را از منکرین علیت دانستهاند؛ به طوری که انکار علیت از سوی عرفاء اجماعی تلقی شده است. چراکه آنان به جز هستی واحد من جمیع الجهات، واقعیتی را قبول ندارند تا سخن از رابطۀ با آن به میان آید. نگارنده در این مقاله به بررسی بحث وحدت وجود نظر دارد. بنابراین برای یافتن جایگاه این اصل در کلام عرفاء و ملاصدرا به بررسی دیدگاه آنان در باب وحدت و کثرت پرداخته شده است. با بررسی جایگاه نظری وحدت وجود نزد عرفاء، که در ظاهر انکار علیت را به اذهان متبادر میکند، و بررسی نظریۀ دقیق ملاصدرا که میل از نظریۀ وحدت تشکیکی به وحدت شخصی است نگارنده این نتیجه را میگیرد به که ملاصدرا در اندیشههای وجودی خود کاملا در مسیر عرفاء قرار گرفته است؛ به طوری که در کتاب اسفار پس از بیان نظریۀ وحدت تشکیکی وجود، اثبات وحدت شخصی وجود را وعده میدهد که همان اعتقاد عرفاست. همچنین این نکته دریافت میشود که اثبات مطلب فوق مستلزم انکار علیت نخواهد بود. چراکه وحدت شخصی وجود، مستلزم حذف ممکنات نیست؛ بلکه ممکنات واقعاً موجودند و در نظام هستی جایگاهی دارند.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
اندیشههای وجودی ملاصدرا در تقارب با عرفاء