نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

در چند دهۀ اخیر فیلسوفان فایده‌گرای بی‌شماری در زمینۀ اخلاق هنجاری فعالیت گسترده‌ای داشته، کوشیده‌اند با ارائۀ تفسیر جدیدی از «بیشینه‌سازی» ویا «خیر»، فایده‌گرایی را از گزند انتقادهای مطرح‌شده علیه آن برهانند. همین امر موجب پیدایش گستره گسترده‌ای از رویکردهای گوناگون و آشتی‌ناپذیر فایده‌گرایانه شده است که از آن میان می‌توان به دوگانه‌های «واقعیت‌گرا»/ «اگرگرا»، «عینیت‌گرا»/ «ذهنیت‌گرا»، «کنش‌گرا»/ «منش‌گرا»، «بیشینه‌سازی مطلق»/ «بیشینه‌سازی کافی» و «لذت‌گرا»/ «ترجیح‌گرا» اشاره کرد. این دوگانه‌ها به ترتیب در پاسخ به پرسش‌های‌ بنیادین زیر دربارۀ دو مفهوم «بیشینه‌سازی» و «خیر» مطرح شده‌اند: فاعل برای تشخیص بهترین گزینه‌، باید عملی را در نظر بگیرد که فکر می‌کند در موقعیت مورد نظر «به‌احتمال زیاد انجام خواهد داد» یا باید عملی را در نظر بگیرد که «در شرایط آرمانی می‌تواند انجامش دهد»؟ عمل درست عملی است که «در عالم واقع» و«در عمل»، «بیشترین خیر» را ایجاد کند یا عملی است که فاعل «انتظار دارد»یا «فکر می‌کند» که «بیشترین خیر» را به‌ وجود می‌آورد؟ ملاک «بیشینه‌سازی خیر» فقط برای داوری دربارۀ «کنش» فاعل است یا هم «کنش» و هم «منش» او؟ برای «بیشینه‌سازی خیر» باید سراغ «بیشینه‌سازی مطلق» آن برویم یا «بیشینه‌سازی کافی»؟ آیا «خیر» چیزی است که فاعل از آن بیشترین «لذت» را می‌برد یا چیزی است که فاعل آن را بر چیزهای دیگر «ترجیح» می‌دهد؟ این مقاله بر آن است با «تبیین» و «تحلیل» این پرسش‌ها و یافتن پاسخ‌های آن‌ها، مهم‌ترین و ناآشناترین دوگانه‌های جدیدی را که در چند قرن اخیر در فایده‌گرایی مطرح شده‌اند واکاوی کند.

کلیدواژه‌ها

• واقعیت‌گرا/اگرگرا
• عینیت‌گرا/ذهنیت‌گرا
• کنش‌گرا/منش‌گرا
• بیشینه‌سازی مطلق/کافی
• لذت‌گرا/ترجیح‌گرا

عنوان مقاله [English]

Different Types of Utilitarianism

چکیده [English]

Utilitarianism has undergone a variety of refinements since the early twentieth century. Modern utilitarians have attempted to address the criticisms by proposing their new interpretations of ‘maximization’ and/or ‘the good.’ It has brought about a vast variety of different and irreconcilable types of modern utilitarian approaches such as the ‘actualist/possibilist’ distinction, the ‘objectivist/subjectivist’ distinction, the ‘action-based/character-based’ distinction, the ‘maximizing/satisficing’ distinction, and the ‘hedonist/preferencist’ distinction. These distinctions are responses to the following questions about ‘maximization’ and ‘good’: Are the values that should be regarded in determining which option is the best, ‘the values of what would be the case were the agent to carry out the option’ or ‘the values that are possible for the agent in an ideal situation’? Is the moral quality of a feature of agency determined by ‘actual consequences’ or by what the agent ‘expects’ or ‘intends’ to be brought about by her actions? Is ‘the greatest good principle’ a criterion for evaluating ‘all features of agency’ or just the agent’s ‘actions’? Is the right action what ‘maximizes the good’ or what ‘satistices the good’? Which one is the sole intrinsic good: ‘pleasure’ or ‘preference’? This paper ‘describes’ and ‘analyzes’ the various approaches to different types of utilitarianism.

کلیدواژه‌ها [English]

• Actualist/Possibilist
• Objectivist/Subjectivist
• Action-Based/Character-Based
• Maximizing/Satisficing
• Hedonist/Preferencist