نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

2 استاد دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

پژوهش حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش اصلی که: «فخر رازی چه نوع رابطه‌ای را بین ذات و صفات الهی معرفی می-نماید؟» شکل گرفته است، علت انتخاب فخر رازی نگاه غیر خطی او و پرداختن و احیاناً تمایل او به نظریات رقیب است. یافته‌های پژوهش عبارتند از این که: فخر رازی با فروکاست اغلب مباحث مربوط به صفات به مباحث لفظی، سعی بر این دارد که نزاع‌های کلامی را به حداقل برساند، اما او بر این نظریه خود استوار نمانده و مباحث وجودشناسانه رابطه صفات و ذات را مورد بررسی قرار می‌دهد، بررسی نظرات وجودشناسانه فخر به این نتیجه رسید که او وجود صفات را از رهگذر مخدوش کردن دلایل نفی صفات اثبات می‌نماید، هرچند که فخر در استناد نفی صفات به گونه‌ای مغالطه‌آمیز سخن می‌گوید و خود نیز به نوعی در جرگه‌ی منکرین صفات -اما با توجیهی متفاوت –است. در ادامه رابطه صفات و ذات الهی را با اشاره و گاه تصریح به عینیت صفات با ذات پیش می‌برد، هرچند که نمی‌توان او را مدافع نظریه‌ی عینیت دانست اما از جهت تحلیل تغییر مواضع کلامیِ او و انصافِ او در پذیرشِ مواردی که ادله را کافی می‌داند، قابل تأمل و مفید خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critique of theories of denial of from the Fakhr Raziوs point of wiew transcendent attributes and objectivity of attributes with essence

نویسندگان [English]

  • Masoud Zeinolabedin 1
  • Ali qanavati 1
  • Einollah khademi 2

1

2 professor of Shahid rajaii teacher training university

چکیده [English]

The present study seeks to answer the main question: "What kind of relationship does Fakhr Razi introduce between the essence and the divine attributes?" It was formed and in the study of the two theories of trait negation and the objectivity of traits, it explored to find the answer. The research findings are as follows: Fakhr Razi tries to minimize verbal conflicts by reducing the frequency of most of the issues related to adjectives to verbal issues, but he does not rely on this theory and the ontological issues of the relationship between traits and Examining Essence, Fakhr's existentialist studies concluded that he proved the existence of attributes by distorting the reasons for denying attributes, although Fakhr speaks erroneously in quoting the negation of attributes. He says that he himself is somehow in the House of Lords denying the attributes - but with a different justification. He goes on to point out the relationship between divine attributes and essence, and sometimes clarifies the objectivity of attributes with essence, although he cannot be considered a defender of the theory of objectivity, but in order to analyze the change of his theological positions and his fairness in accepting cases. Whoever considers the arguments sufficient, will be thoughtful and useful

کلیدواژه‌ها [English]

  • objectivity of divine attributes
  • otherness of transcendent attributes
  • resurrection to essence
  • Fakhre Razi
  1. احمدوند، معروف­علی، 1389، رابطه ذات و صفات الهی، بوستان کتاب، قم، چاپ دوم.
  2. اعتصامی، عبدالهادی؛ برنجکار، رضا؛ رضایی، محمدجعفر، بهار و تابستان 1398  ، وجودشناختی صفات الهی از منظر متکلمان مدرسه بغداد، شیعه پژوهی، شماره16،  5 ـ 30.
  3. بنی هاشمی، سید محمد،  روشن بین، بهار 1393،  ایمان بررسی روایات نفی صفات از ذات الهی و دلالت­های آن،  نقد و نظر،   سال نوزدهم –147
  4. حسامی­فر، عبدالرزاق، سیف، سید مسعود، بهار 95، ذات خدا و تمایز صفات او در فلسفۀ اسپینوزا، فلسفه دین، دوره 13، شماره 1 ، صص 1 ـ 22.
  5. رحیمیان، سعید، زمستان 1397، بررسی تطبیقی صفات الهی از منظر توماس آکویناس و خواجه نصیرالدین طوسی، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز ، دوره 18، شماره4، صص 77 ـ 100.
  6. شهرستانى، محمد بن عبد الکریم، الملل و النحل‏، ج1، الشریف الرضی‏، قم،‏ 1364 ش‏، چاپ سوم‏.
  7. صابری ورزنه، حسین ، پاییز1396 ، تعریف، عینیت و تعداد صفات جوهر الهی در اندیشة اسپینوزا، فلسفه دین، دورة 14 ، شمارة 3، صص 651 ـ 668.
  8. طباطبایی، محمد حسین، 1428 ق، توحید علمی و عینی، علامه طباطبایی، مشهد، چاپ هفتم.
  9. طوسی، نصیرالدین، 1405ق، تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، دارالاضواء، بیروت چاپ دوم.
  10. فخر رازی، محمد بن عمر، فخر رازی، محمد بن عمر، 1413، اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، مکتبه مدبولی، قاهره، چاپ اوّل.
  11. فخر رازی، محمد بن عمر،1411 ه ق، المباحث المشرقیة فى علم الالهیات و الطبیعیات ، ج2، انتشارات بیدار، قم، چاپ دوم.
  12. فخر رازی، محمد بن عمر، 1420هـ. ق، تفسیر مفاتیح الغیب ج 1، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم.
  13. فخر الدین رازى و دیگران، 1383، چهارده رساله، دانشگاه تهران، چاپ دوم.
  14. فخر رازی، محمد بن عمر، 1420هـ. ق، تفسیر مفاتیح الغیب ج 4، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم.
  15. فخر رازی، محمد بن عمر، 1420هـ. ق، تفسیر مفاتیح الغیب ج 13، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم.
  16. فخر رازی، محمد بن عمر، 1420هـ. ق، تفسیر مفاتیح الغیب ج 17، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم.
  17. فخر رازی، محمد بن عمر، 1424 هـ.ق . الاربعین فی اصول الدین، ج1، دارالجیل، بیروت، چاپ اول.
  18. فخر رازی، محمد بن عمر، 1373 ه ش، شرح عیون الحکمة، ج1، موسسة الصادق علیه­السلام، تهران، چاپ اوّل.
  19. فخر رازی، محمد بن عمر، 1378، المحصل، شریف رضی، قم، چاپ اول.
  20. فخر رازی، محمد بن عمر، 1384 ه.ش.، شرح الاشارات و التنبیهات،ج1، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، چاپ اوّل.
  21. فخر رازی، محمد بن عمر، 1406 هـ. ق، ‏لوامع البینات شرح أسماء الله تعالى و الصفات، مکتبه الکلیات الازهریه، قاهره، چاپ اول.
  22. فخر رازی، محمد بن عمر، 1407هـ .ق، المطالب العالیه، ج‏3، دارالکتب العربی، بیروت، چاپ اول.
  23. فخر رازی، محمد بن عمر، 1407هـ .ق، المطالب العالیه، ج‏7، دارالکتب العربی، بیروت، چاپ اول.
  24. فخر رازی، محمد بن عمر، 1420هـ. ق، تفسیر مفاتیح الغیب، ج1، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم.
  25. فخر رازی، محمد بن عمر، البراهین­البهاییه (البراهین در علم کلام)، اسلاید شماره31، نسخه خطی دانشگاه فردوسی مشهد.
  26. فخر رازی، محمد بن عمر،1411 ه ق، المباحث المشرقیة فى علم الالهیات و الطبیعیات ، ج1، انتشارات بیدار، قم، چاپ دوم.
  27. قاضى عبد الجبار، قوام الدین مانکدیم، 1422 ق، شرح الأصول الخمسة، دار احیاء التراث العربی‏، بیروت‏، چاپ اول.
  28. مهدوی نژاد، محمد حسین، تابستان 1388، خدا در فلسفه جدید از مفهوم تا وجود، پیام نور در حوزه علوم اسلامی، دوره1، شماره 0، صص 126ـ