نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• مرضیه اخلاقی

دانشیار دانشگاه پیام نور

چکیده

اعیان ثابته در مباحث هستی‌شناسی عرفانی، کلید فهم بسیاری از مباحث قضا و قدر، جبر و اختیار، علم پیشین خدا و امثال آن است. صدرالمتألهین در حلّ برخی مسائل فلسفی خود اعیان ثابته را به کار گرفته است. پذیرش نظریه اعیان ثابته به عنوان الگوهای از پیش تعیین‌شده تغییرناپذیر موجودات در عالم علم الهی، ناسازگاری عمیقی با نظریه مختار بودن و فاعل حقیقی دانستن انسان در نظام صدرایی را متبادر به ذهن می‌سازد. در نوشتار حاضر، پس از بررسی و تحلیل ویژگی‌های اعیان ثابته به‌ویژه روابط حاکم میان این حقایق کلی و جزئی با افراد عینی و خارجی آن‌ها، این نتیجه به دست می‌آید که در نگرش عرفانی ملاصدرا، اگرچه تمامی اعمال و افعال هر فرد در هر شرایطی تحت هدایت و ربوبیت اسمی و تابع مقتضیات عین ثابت اوست اما با توجه به حاکمیت فرمول «اندیشه تا عمل» بر افعال انسانی هرگز نافی مختارانه عمل کردن و فاعل حقیقی بودن انسان نیست بلکه ویژگی‌های نهادینه شده در عین ثابته افراد عبارت خواهد بود از بروز آثار و احکام حرکت‌های موّاج گوناگون و مختلفی که هر فرد با انتخاب خودش بالإجبار، تحت ربوبیت و هدایت تکوینی و ذاتی اسمی از اسماء الله قرار می‌گیرد و مقتضیات لوازم آن اسم را برحسب استعداد و قابلیتی که در سیر استکمالی و حرکت صعودی، در خود، فراهم نموده است به منصه ظهور می‌رساند.

کلیدواژه‌ها

• اعیان ثابته
• جبر و اختیار
• ملاصدرا
• ابن‌عربی

موضوعات

• حکمت متعالیه

عنوان مقاله [English]

The Role of Fixed (Eternal) Entities on Human Freewill from Mulla Sadra’s Perspective

نویسنده [English]

• Marziyeh Akhlaghi

Associate Professor of Payame Noor University

چکیده [English]

In mystical ontology, fixed eternal entities are the key to understanding various topics of destiny, predestination, God’s foreknowledge, etc. Mulla Sadra has used the notion of fixed entities in solving some of his philosophical problems. Acceptance of the theory of fixed entities as predetermined unalterable models of creatures in the divine world evokes a deep inconsistency with the theory of autonomy knowing the true subject of human in Sadra’s system. In the present study, after examining and analyzing the characteristics of the fixed entities, especially the prevailing relations between these general and particular truths and their objective and external persons, it is concluded that in Mulla Sadra’s mystical attitude, although all the actions and deeds of individuals in a given situation are under the nominal guidance and lordship and subject to the requirements of his fixed entity, according to the rule of the formula of “thought to action” over human actions, it is never a denial of acting voluntarily movement. 

کلیدواژه‌ها [English]

• Fixed Entities
• Predestination
• Freedom
• Mulla Sadra
• Ibn Arabi