نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 پژوهشگر مستقل
2 گروه آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی گروه فلسفه
چکیده
کیهان‌شناسی فارابی یکی از ابعاد فلسفه فارابی است که بازتابی از جهان‌بینی وی است. فارابی نخستین فیلسوف اسلامی است که در مورد کیهان نظریه منسجم و مدونی را تدوین کرد که الگو و مبنائی برای کیهان‌شناسی در سنت فلسفه اسلامی قرار گرفت. کیهان‌شناسی فارابی آمیزه‌ای از دو میراث یونانی اعم از فلسفی و علمی و دیگری میراث تمدن نوظهور اسلامی است که با نوآوری و ابتکارت خاص وی همراه شده است. فارابی با پذیرش نظریه صدور، نگاه ذات‌گرایانه و ماهوی ارسطو در کیهان-شناسی را کنار زد و با رویکرد هستی‌شناسی، کیهان‌شناسی مختص به خود را ترسیم کرد. کیهان‌شناسی فارابی نظامی پارادایمی و الگوی‌محور است که مبدأ آن مشخص است و براساس مبدأ اولیه مقصد نیز قابل ترسیم است، برخلاف نظام ارسطویی که نظامی اکتشافی است و موجودات در مراحل تحقیق و تأمل منکشف می‌شوند. در کیهان‌شناسی فارابی استلزامات نظیر خداباوری، نظام‌محوری، انسان‌مداری، تقدم هستی‌شناسی بر معرفت‌شناسی و رابطه علّی و معلولی قابل پی‌گیری است. نوشتار پیش‌رو در تلاش است کیهان‌شناسی فارابی را براساس خاستگاه، مبانی، ابداعات و ابتکارات فارابی توصیف کند و در ادامه استلزامات کیهان‌شناسی فارابی را بیان کند؛با توجه اینکه کار مستقلی نیز در زمینه انجام نشده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Fundamentals Farabi' cosmology
نویسندگان [English]
- Batool Ahmadi 1
- Qasim Pourhassan 2
1 independent researcher
2 Department of Philosophy, Allameh Tabatabai University
چکیده [English]
Farabi's cosmology is one of the dimensions of Farabi's philosophy that reflects his worldview. Farabi was the first Islamic philosopher to formulate a coherent theory of the universe, which became the model and basis for philosophical cosmology in the tradition of Islamic philosophy. Farabi's cosmology is a mixture of two Greek heritages, both philosophical and scientific, and the other is the heritage of the emerging Islamic civilization, which has been accompanied by his own innovation and initiative. By accepting the theory of issuance, Farabi rejected Aristotle's essentialist view of cosmology and, with an ontological approach, drew his own cosmology. Farabi's cosmology is a paradigm and pattern-oriented system whose origin is known and can be drawn based on the original origin of the destination, unlike the Aristotelian system which is an exploratory system and beings are discovered in the stages of research and reflection. In Farabi's cosmology, implications such as theism, system-orientation, humanism, ontological precedence over epistemology, and causal relationship can be traced. Given that no independent work has been done in the field; the present article tries to describe Farabi cosmology based on Farabi's origin, principles, innovations and initiatives, and then states the implications of Farabi cosmology.
کلیدواژه‌ها [English]
- Farabi"
- Cosmology"
- Worldview"
- Export Theory"
- Reason"
- "
- Sky"
- آدامسون، پیتر. (1399). کندی: متفکر بزرگ سدههای میانه. تهران: نقد فرهنگ.
- ابنسینا، حسین بن عبدالله. (1383). الهیات؛ دانشنامۀ علائی، مقدمه، حواشی و تصحیح محمد معین. همدان: دانشگاه بوعلی همدان؛ تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- ابنسینا، حسین بن عبدالله. (1405ق). شفا (طبیعیات). منشورات قم، مکتبه آیـت الله نجفی.
- اخوانالصفا. (1387). رسائل (مجمل الحکمه)، بهکوشش محمدتقی دانشپژوه و ایرج افشار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ارسطو. (1385). سماع طبیعی (فیزیک)، ترجمۀ محمدحسن لطفی. تهران: انتشارات طرح نو.
- ارسطو. (1387). مابعدالطبیعه (متافیزیک)، ترجمۀ محمدحسن لطفی. تهران: انتشارات طرح نو.
- ارسطو. (1399). دربارۀ آسمان، ترجمۀ اسماعیل سعادت. تهران: انتشارات هرمس.
- اشعری، علی بن اسماعیل. (1963م). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، مصحح ریتر هلموت. آلمان: مرکز نشر فرانز شتاینر بقیسبادن.
- افلاطون. (1380). مجموعه دورۀ آثار افاطون، جلد سوم (تیمائوس)، ترجمه حسن لطفی. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
- امامی جمعه، مهدی. (1381). نارساییهای نظریۀ فیض در فلسفۀ فارابی و تهذیبات ابنسینا. مشهد: نشریۀ دانشکدۀ الهیات مشهد، شمارۀ 56، صص 21-8.
- اولِیرِی، دُلَیسی. (1374). انتقال علوم یونانی به عالم اسلام، ترجمۀ احمد آرام. تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
- رضایی اصفهانی، محمدعلی. (1388). پژوهشی در اعجاز علمی قرآن. رشت: کتاب مبین.
- ساهاکیان، ویلیام. (1398). تاریخ فلسفه از آغاز تا امروز، ترجمۀ حمیدرضا بسحاق. تهران: نشر چشمه.
- شایگان، داریوش. (1393). ادیان و مکتبهای فلسفی هند. تهران: فرزان روز.
- شهرستانی، سید هبهالدین. (1387). اسلام و هیئت، ترجمه و توضیحات سیدهادی خسروشاهی. قم: مؤسسل بوستان کتاب.
- فارابی، ابونصر محمد بن محمد. (1413ه.ق). الأعمال الفلسفیه (التعلیقات). بیروت: دار المناهل.
- (1405ه.ق). الجمع بین رأیی الحکیمین. تهران: مکتبه الزهراء.
- (1390). رسائل فلسفی فارابی (مجموعۀ دوازده رساله از آثار معلم ثانی)، ترجمۀ سعید رحیمیان. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- (1996). إحصاءالعلوم. لبنان: بیروت.
- (1381). احصاءالعلوم، ترجمۀ حسین خدیوجم. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
- (1371). سیاست مدینه، ترجمه و تحشیۀ سیدجعفر سجادی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- کاپلستون، فردریک چارلز. (1388). تاریخ فلسفه، جلد یکم، ترجمۀ سیدجلاالدین مجتبوی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- کهن، راب اِ. (1350). گنجینهای از تلمود،ترجمۀ امیرفریدون گرگانی. تهران: چاپخانۀ زیبا.
- کنعانی، ناصر. (1393). محمد بن موسی خوارزمی. تهران: فدک ایساتیس.
- کمالیزاده، طاهره (1388). مبانی مابعدالطبیعی اندیشۀ سیاسی فارابی. فصلنامۀ تأملات فلسفی، سال اول، شمارۀ سوم، پاییز 1388، 80-59.
http://phm.znu.ac.ir/article_19509_7043e003f2b619b6c46b8c6b4920b9dd.pdf
- گندمی نصرآبادی، رضا. (1392). فیلون اسکندرانی: مؤسس فلسفۀ دینی. قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین (سمت).
- نتون، یان ریچارد. (1379). خدای متعال، ترجمۀ سیده لیلا اصغری. تهران: انتشارات حکمت.
- نصر، سیدحسین. (1377). نظر متفکران اسلامی دربارۀ طبیعت. تهران: انتشارات خوارزمی.
- نلینو، کرلو الفونسو. (1349). تاریخ نجوم اسلامی، ترجمۀ احمد آرام. تهران: چاپ بهمن.
- هالینگ دیل، رجینالد. (1387). تاریخ فلسفۀ غرب، ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ. تهران: انتشارات ققنوس.
- Dewitt, Richard (2010), Worldviews an Introduction to the History and Philosophy of Science, Second Edition, Wiley-Blackwell.
- Gyeky, Kwame (1972), "Al-Farabi on Analysis and Synthesis", Aperion: A Journal for Ancient Philosophy and Science; Vol.6, 1, pp.33-38.
- Janos, Damien(2012), Method, Structure and Development in Al-Farabi's Cosmology, Brill.
- Rescher, Nicholas(1963), Al-Farabi's Short Commentary on Aristotle's Prior Analytics; Pittsburg University of Pittsburg
- Matthew, Davidson (2019) , "God and Other Necessary Beings", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2019 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/fall2019/entries/god-necessary-being/>.
- Peters, F. E. (1961), Greek Philosophical Terms, a Historical Lexicon, New York: New York University Press, London: University of London Press Limited.
- Plotinus, (voles (I & II) (1988), With an English Translation by A .H . Armstrong, London, Cambridge. Massachuse, Harvard University press.
- Toomer, G. J(1984), Ptolemy’s ALMAGEST, Translated and Annotated, Gerald Duckworth & Coltd.
)