نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه ساوه

چکیده

ارتباط انسان با خدا در حالی که یکی مخلوق و بسیار محدود و دیگری خالق و نامتناهی است، یکی از چالشهای فکری و فلسفی جدّی بشر بوده و هست و دیدگاهها و نظریات گوناگونی پیرامون آن مطرح شده است. با توجه به مبانی حکمت متعالیه‌ی صدرایی‌ می‌توان نظریه‌ای را با نام «اشتراک معنوی و تشکیک وجودی » طرح نمود؛ در این مشرب فکری قویم معنای اتصاف پذیری خدا به صفات جمال و کمال چون کلام و تکلم خدا این است‌ که خداوند تمامی کمالات وجودی را به کاملترین نحو داراست و صفات سلبیه نیز چیزی جز سلب نقص، یا همان اثبات کمال، نیست. همچنین صفات خدا عین یکدیگر و عین ذات الهی دانسته می‌شود و باید توجه داشت که «وحدت تشکیکی حقیقت وجود»، اشتراک معنوی صفات الهی با صفات انسانی را در پی داشته و مستلزم اشتراک مصداقی خدا و انسان و افتادن در ورطه‌ی تشبیه نمی‌باشد. در مشرب فکری صدرایی و تابعین آن خصوصاً علامه طباطبایی در دوره اخیر با تکیه بر ‌«اشتراک معنوی مفهوم وجود» و «تشکیک حقیقت اصیل وجود» و «تفکیک مقام معنا از مقام مصداق» و با توجه به مراتب معنا و کاربرد الفاظ، بر اشتراک اصل معنای صفاتی همچون تکلم، علم، قدرت، حیات و ...  در انسان و خدا تأکید کرده و انحصار معنا در مرتبه‌ی مادی و جسمانی غیر صحیح و نامفهوم انگاشته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Divine Words, Human Language and Comprehension in Sadra’s Philosophy (With an Emphasis on Allameh Tabatabaei’s Perspectives)

نویسنده [English]

  • Mahmood Ghayoomzade

. Professor of Azad University, Saveh Branch

چکیده [English]

The relationship between God and human beings has been among the philosophical and intellectual complications, since the former is the creator and unlimited and the latter the creature and limited. Based on the principles of Sadra’s philosophy we can pose a theory called ‘Spiritual Commonality and Existence Doubt’. This grounded argument suggests that God has the Jamal and Kamal features or traits and that God perfectly has excellence in existence; negative attributes of God, on the other hand, are only to verify God’s completeness. God’s attributes are the same as his essence. Clearly, ‘doubting the unity of existing essence’ has the commonality of God’s attributes and human attributes and these are not the same. In Sadra’s and his followers’ thoughts, Allameh Tabatabaei in particular, on the bases of ‘virtual commonality existing concept’, ‘doubt in reality of existing essence’, ‘separation of stance of meaning from stance of example’ and based on the layers of meaning and usage in vocabulary, the emphasis is on the real meaning of attributes such as science, power, life, etc. in both God and human. Arguably, here the monopolization of meaning on a physical level is regarded as irrelevant.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine Word
  • Sadra’s philosophy
  • Existence Doubt
  • Absolute Completion
  • Human Tongue
-        قرآن کریم، ترجمه آیة الله ناصر مکارم شیرازی.
-        نهج البلاغه، گردآورنده، سید رضی.
-        آنسلم قدیس، پروسلوگیون (خطابیه ای در باب اثبات وجود خدا)، ترجمه‌ی افسانه نجاتی، تهران، انتشارات قصیده سرا،1386.
-        آیر، آلفرد جولز، زبان ، حقیقت و منطق، ترجمه‌ی منوچهر بزرگمهر، تهران، انتشارات شفیعی، 1384.
-        ابراهیمی دینانی، غلامحسین، اسماء و صفات حق، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،1381.
-        ابراهیمی دینانی، غلامحسین، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، ج 1و3، تهران، انتشارات طرح نو،1379.
-        استیور، دان، فلسفه‌ی زبان دینی، ترجمه‌ی ابوالفضل ساجدی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب­، نشر ادیان،1384.
-        پترسون، مایکل و همکاران، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه‌ی احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران، انتشارات طرح نو،1376.
-        پِیلین، دیوید اِی، مبانی فلسفه‌ی دین، ترجمه‌ی گروه مترجمان، ویراسته‌ی سید محمود موسوی، قم، بوستان کتاب قم،1383.
-        تالیافرّو، چارلز، فلسفه‌ی دین در قرن بیستم، ترجمه‌ی انشاء الله رحمتی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهروردی،1382.
-        توماس، جان هِی وود، پل تیلیش، ترجمه‌ی فروزان راسخی، تهران، انتشارات گرّوس،1376.
-        تیلیخ، پل، الهیات سیستماتیک، ج 1، ترجمه‌ی حسین نوروزی، تهران، انتشارات حکمت،1381.
-        دباغ، سروش، سکوت و معنا (جستارهایی در فلسفه‌ی ویتگنشتاین)، تهران، مؤسسه‌ی فرهنگی صراط،1386.
-        زندیه، عطیه، دین و باور دینی در اندیشه‌ی ویتگنشتاین، تهران، نشر نگاه معاصر،1386.
-        صدرالدین شیرازی(ملاصدرا)، محمد، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج 1 و 6، قم، منشورات طلیعه النور،1428ق.
-        صدرالدین شیرازی(ملاصدرا)، محمد، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تهران، مرکز نشر دانشگاهی،1360.
-        طباطبایی، سید محمد حسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 5، قم، دفتر انتشارات اسلامی،بی تا.
-        ________________، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت- لبنان، موسسه الاعلمی للمطبوعات،1417ق.
-        ________________، شیعه در اسلام، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،1362.
-        ________________، نهایه الحکمه ، قم ، موسسه النشر الاسلامی،1372.
-        ________________، رسائل توحیدی، ترجمه و تحقیق: علی شیروانی هرندی، تهران، انتشارات الزهراء،1370.
-        علیزمانی، امیر عباس، سخن گفتن از خدا، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،1386.
-        همدانی، فاضل‌خان؛ گلن، ویلیام و مرتن، هنری، ترجمه کتاب مقدس: عهد عتیق و عهد جدید، تهران، انتشارات اساطیر،1380.
-        کتاب مقدس، عتیق و عهد جدید، بر گرفته از نسخ ویرایش‌، 1904.
-        گیسلر، نرمن، فلسفه‌ی دین، ترجمه‌ی حمیدرضا آیت اللهی، تهران، انتشارات حکمت،1384.
-        مطهری، مرتضی، پاورقی اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 5، قم ، دفتر انتشارات اسلامی،بی تا.
-        هادسن، ویلیام دانالد، لودویگ ویتگنشتاین: ربط فلسفه‌ی او به باور دینی، ترجمه‌ی مصطفی ملکیان، تهران، انتشارات گرّوس،1378.
-        هیک، جان، فلسفه‌ی دین، ترجمه‌ی بهزاد سالکی، تهران، انتشارات بین المللی الهدی، 1381.