نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
جهات جغرافیایی یکی از مهمترین مولفه های شناختی و زبانی انسان است که در معنای تحت الفظی شان به نسبت میان اجسام در عالم طبیعت اشاره دارند. جهت محیط – محاط به رابطه دو جسم اشاره دارد که مرزهای خارجی جسم محاط منطبق بر مرزهای داخلی جسم محیط است. جهت مذکور در زبان متعارف روزمره و همچنین در نظام های فلسفی جهت توصیف و تبیین مفاهیم انتزاعی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. ملاصدرا با پذیرش معنای تحت الفظی این جهت در طبیعیات، به شکل گسترده ای جهت توصیف و تبیین مفاهیم فلسفی در متافیزیک از این جهت نیز کمک گرفته است. بهره گیری از جهت محیط – محاط جهت توصیف مفاهیم انتزاعی بواسطه استعاره های مفهومی امکان پذیر شده است. استعاره های مفهومی مرتبط با این جهت در فلسفه ملاصدرا عبارتند از استعاره «علم تام داشتن به مثابه احاطه داشتن»، «علم فعلی داشتن به مثابه احاطه داشتن»، «علیت تام به مثابه احاطه داشتن»، «اصالت داشتن به مثابه احاطه داشتن»، «اتصاف حداکثری به یک صفت به مثابه احاطه شدن» و « اعمال قدرت و اراده تام به مثابه احاطه داشتن». جهت حاوی – محوی نیز هر چند در نگاه اولیه مترادف و معادل جهت محیط – محاط است اما کارکردهای استعاری کاملا متفاوتی یافته است. استعاره های مفهومی «علم به مثابه حاوی» و «زمان به مثابه حاوی» در فلسفه ملاصدرا به چشم می خورد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Orientational Metaphors of Encompassing-Encompassed in Mulla Sadra's Philosophy
نویسنده [English]
- vahid khademzadeh
Assistant Professor, Department of philosophy, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]
Geographical orientations are one of the important cognitive tools of human beings that in their literal meaning refer to relations between physical objects in the natural world. Encompassing-encompassed orientation refers to a relation between two object that external boundary of the encompassed object corresponds to internal boundary of the encompassing object. This orientation has been used in everyday language as well as in the philosophical systems to conceptualize philosophical principles and rules. With acceptance of literal meaning of this orientation in physics, Mulla Sadra uses widely this for description and explanation of philosophical concepts in metaphysics. Using the of encompassing-encompassed orientation to describe abstract concepts is made possible by conceptual metaphors. Conceptual metaphors related to this orientation in Mulla Sadra's philosophy are: " having perfect knowledge as encompassing", "having active knowledge as encompassing", " being perfect cause as encompassing", "being basic as encompassing", " Maximum attribution to an adjective as encompassing", " exercising power and will as encompassing".
Although at first glance, the container-content orientation is equal with the encompassing-encompassed orientation, but they have completely different metaphorical functions. " Knowledge as container" and " time as container" metaphors can be seen in Mulla Sadra's philosophy
کلیدواژه‌ها [English]
- conceptual metaphors
- Mulla Sadra
- encompassing
- encompassed
- container
- ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (۱۳۸۱). الإشارات و التنبیهات. ویراستۀ مجتبی زارعی. قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
- ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (۱۳۷۶). الإلهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌‌زاده آملی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم، مرکز انتشارات.
- ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. (۱۳۷۹). النجاه. تحقیق محمدتقی دانش‌پژوه. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسۀ انتشارات و چاپ.
- پناهی، نعمتالله. (۱۳۹۶). استعارۀ مفهومی؛ الگوی ادراکی تجربۀ عرفانی در «عقل سرخ سهروردی». کاوش نامۀ زبان و ادبیات فارسی، 18(35)، 9-29.
- جرجانی، علی بن محمد. (۱۳۷۰). التعریفات. تصحیح محمد بن علی ابن‌عربی. تهران: ناصر خسرو.
- جهامی، جیرار. (۲۰۰۶). الموسوعه الجامعه لمصطلحات الفکر العربی و الإسلامی. تصحیح سمیح دغیم. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
- خادمزاده، وحید. (۱۳۹۸). تحلیل استعاری وجودشناسی صدرایی: استعارۀ جهتی داخل–خارج. حکمت معاصر، 10(1)، 45-68.
- سهروردی، یحیی بن حبش؛ قطب‌‌الدین شیرازی و صدرالدین شیرازی (۱۳۹۲). حکمه الإشراق (تعلیقه ملا صدرا). تصحیح نجفقلی حبیبی و حسین ضیایی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
- صادقی، مسعود. (۱۳۹۹). استعارۀ مفهومی و تحلیلی نو از نقش آن در اخلاق. تأملات فلسفی، 10(24)، 235-255.
http://phm.znu.ac.ir/article_36936_8f7ab97601c402969617fb634a1ae93e.pdf
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۱). إیقاظ النائمین. تصحیح محسن مؤیدی. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفۀ ایران.
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۸). الحکمه المتعالیه فی الأسفار العقلیه الأربعه. قم: مکتبه المصطفوی.
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۰). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۶الف). تفسیر القرآن الکریم. تصحیح محمد خواجوی. قم: بیدار.
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۷۸). رساله فی الحدوث (حدوث العالم). محمد خامنه‌ای، حسین موسویان، و محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۶ب). شرح أصول الکافی. محمد بن یعقوب کلینی، تصحیح محمد خواجوی. تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه.
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (۱۳۶۳). مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی و علی بن جمشید نوری. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (بی‌تا-الف). الرسائل. قم: مکتبه المصطفوی.
- صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. (بی‌تا-ب). المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
- طباطبایی، محمدحسین. (۱۴۱۶). نهایه الحکمه. قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه بقم، مؤسسه النشر الإسلامی.
- فارابی، محمد بن محمد. (۱۴۱۳). الأعمال الفلسفیه. تصحیح جعفر آل‌یاسین. بیروت: دار المناهل.
- فخر رازی، محمد بن عمر. (بی‌تا). المباحث المشرقیه. قم: بیدار.
- مومنی، سید علی؛ ایمانپور، منصور؛ و اکبری، رضا. (۱۳۹۹). استعارة مفهومی و مسألۀ زیادت وجود بر ماهیت در فلسفۀ اسلامی. حکمت سینوی، 24(63)، 53-69.
- یگانه، فاطمه؛ و افراشی، آزیتا. (۱۳۹۵). استعاره‌های جهتی در قرآن با رویکرد شناختی. جستارهای زبانی، 7(5)، 193-216.
- Jakel, Olaf. (2002). Hypothesis Revisited: The Cognitive Theory of Metaphor Applied to Religious Texts. de.
- Johnson, Mark. (1987). The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason. Chicago and London: University of Chicago Press.
- Khademzadeh, Vahid. (2020). A Study on Up-Down Orientational Metaphors in Mullā Ṣadrā’s Philosophy. The International Journal of Humanities, 27(3), 86-100.
- Lakoff, George. (1993). The Contemporary Theory of Metaphor. In Metaphor and Thought (Andrew Ortony). Cambridge: Cambridge University Press.
- Lakoff, George; & Johnson, Mark. (1980). Metaphors We Live by. Chicago and London: University of Chicago Press.
- _____________________ (1999) Philosophy in the Flesh, New York: Basic Books
)