تأملات فلسفی

نسبت هنر با زندگی همواره از مهمّ‌ترین مسائل مورد توجّه فیلسوفان هنر بوده است. مارتین هیدگر از فیلسوفان بزرگی است که هنر در اندیشه‌اش نقشی محوری به عهده دارد و، بنابراین، در جستار حاضر به کاوش در باب ... بیشتر نسبت هنر با زندگی همواره از مهمّ‌ترین مسائل مورد توجّه فیلسوفان هنر بوده است. مارتین هیدگر از فیلسوفان بزرگی است که هنر در اندیشه‌اش نقشی محوری به عهده دارد و، بنابراین، در جستار حاضر به کاوش در باب نسبت هنر با زندگی در اندیشه او پرداختیم و کوشیدیم با استفاده از تحلیل فلسفی، هرمنوتیک و تحلیل گفتمان دریابیم که هیدگر قائل به چه نسبتی میان هنر و زندگی بوده است.باری، هیدگر هنر را به مقام راه نجات آدمی آدمی برمی‌کشد و معتقد است که هنر می‌تواند در مواجهة ما با مسائل وجودی‌مان کمک‌کار ما باشد. و به گمان او، البتّه، این نجات‌بخشی تنها از عهدة هنر بزرگ برمی‌آید، هنری که بتواند از پس وظایفی در قبال زندگی بشر بربیاید.کار دوم این جستار کشف و احصاء این وظایف از دل فلسفة هنر هیدگر بود. به نظر می‌رسد که هنر این وظایف را در قبال زندگی بشر دارد: برگشودن عالم، تقدیس آن، فهم چگونه زیستن، آفریدن قوم، آزادی، بیرون کشیدن از روزمرّگی، ایجاد تفاوت وجودشناسانه، و زایش عالم معنادار از دل یک زمینة بی‌معنا و رازآمیز.و در نهایت، کار سومی که بدان پرداختیم این بود که، از نظر هیدگر، هنر چگونه و از چه راه‌هایی می‌تواند این وظایف را به انجام برساند و، به تعبیری، آدمی را نجات دهد. بر طبق آراء او، هنر از طریق موضوع قراردادن، تکرار، نشان دادن وجه دیگر امور، فراهم آوردن تجربة شورمندی، پرداختن به جزئیّات، نشان دادن خطوط ساده و اساسی عالم، و فاصله گرفتن از امور می‌تواند از عهدة وظایف پیش‌گفته بربیاید.

قیاس نظریه عدم تطابق ذهن و عین با قول به شبح و ثمرات آن

محمد دانش نهاد؛ محمدحسن وکیلی

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، ، صفحه 55-76

https://doi.org/10.30470/phm.2022.539690.2078

چکیده

عدم تطابق ذهن و خارج یکی از مباحث چالشی است که بسیاری از حکما آن را نمی‌پذیرند و شاید غالب حکما بر این امر متفق باشند که همان چیزی که انسان ادراک می‌کند، مطابق با واقع است. در مقابل اگر نظریه عدم تطابق ... بیشتر

مبانی کیهان‌شناسی فارابی

بتول احمدی؛ قاسم پورحسن

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، ، صفحه 115-144

https://doi.org/10.30470/phm.2022.530057.1991

چکیده

کیهان‌شناسی فارابی یکی از ابعاد فلسفه فارابی است که بازتابی از جهان‌بینی وی است. فارابی نخستین فیلسوف اسلامی است که در مورد کیهان نظریه منسجم و مدونی را تدوین کرد که الگو و مبنائی برای کیهان‌شناسی در ... بیشتر کیهان‌شناسی فارابی یکی از ابعاد فلسفه فارابی است که بازتابی از جهان‌بینی وی است. فارابی نخستین فیلسوف اسلامی است که در مورد کیهان نظریه منسجم و مدونی را تدوین کرد که الگو و مبنائی برای کیهان‌شناسی در سنت فلسفه اسلامی قرار گرفت. کیهان‌شناسی فارابی آمیزه‌ای از دو میراث یونانی اعم از فلسفی و علمی و دیگری میراث تمدن نوظهور اسلامی است که با نوآوری و ابتکارت خاص وی همراه شده است. فارابی با پذیرش نظریه صدور، نگاه ذات‌گرایانه و ماهوی ارسطو در کیهان-شناسی را کنار زد و با رویکرد هستی‌شناسی، کیهان‌شناسی مختص به خود را ترسیم کرد. کیهان‌شناسی فارابی نظامی پارادایمی و الگوی‌محور است که مبدأ آن مشخص است و براساس مبدأ اولیه مقصد نیز قابل ترسیم است، برخلاف نظام ارسطویی که نظامی اکتشافی است و موجودات در مراحل تحقیق و تأمل منکشف می‌شوند. در کیهان‌شناسی فارابی استلزامات نظیر خداباوری، نظام‌محوری، انسان‌مداری، تقدم هستی‌شناسی بر معرفت‌شناسی و رابطه علّی و معلولی قابل پی‌گیری است. نوشتار پیش‌رو در تلاش است کیهان‌شناسی فارابی را براساس خاستگاه، مبانی، ابداعات و ابتکارات فارابی توصیف کند و در ادامه استلزامات کیهان‌شناسی فارابی را بیان کند؛با توجه اینکه کار مستقلی نیز در زمینه انجام نشده است.

بازخوانیِ اخلاق آموزگاری در میزان العمل غزالی، در پرتو الذریعۀ راغب اصفهانی

سمیه مسعودی نیا؛ حسن احمدی زاده

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، ، صفحه 267-292

https://doi.org/10.30470/phm.2022.540076.2082

چکیده

موضوع اخلاق آموزگاری از موضوعات بنیادین و مهم دانش اخلاق است. چگونگی برخورد آموزگار با شاگردان، پیامدهای مهمی در زندگی سعادت‌محور و مباحث تربیتی دارد. راغب اصفهانی، صاحب الذریعه الی مکارم الشریعه، ... بیشتر موضوع اخلاق آموزگاری از موضوعات بنیادین و مهم دانش اخلاق است. چگونگی برخورد آموزگار با شاگردان، پیامدهای مهمی در زندگی سعادت‌محور و مباحث تربیتی دارد. راغب اصفهانی، صاحب الذریعه الی مکارم الشریعه، یکی از اندیشمندان مسلمان است که در لابلای مباحث تربیتی و اخلاقی این کتاب به وظایف اخلاقی آموزگار توجه داشته است. هرچند ساختار کلی نظریه اخلاقی راغب اصفهانی در این کتاب از فلاسفه یونان تأثیر پذیرفته است اما محتوای کلی آن، دینی و قرآنی است و در آن اخلاق فلسفی و قرآنی با هم آمیخته شده است. از آنجا که عبارات غزالی در خصوص اخلاق آموزگاری در میزان العمل، متأثر از عبارات الذریعه راغب اصفهانی است لذا می توان به وجود اشتراکاتی میان این دو کتاب اذعان نمود. راغب اصفهانی در الذریعه از پنج وظیفه برای آموزگار سخن به میان می‌آورد اما غزالی از هشت وظیفه سخن می‌گوید. شفقت، بازدارندگی غیر مستقیم، عامل بودن در گفتار و رفتار، الگو قرار دادن پیامبر (ص) و مخاطب قرار دادن متعلّمین با توجه به میزان درکشان، از مهمترین وظایفی هستند که هم راغب اصفهانی برای آموزگار برمی‌شمارد و هم غزالی، اما غزالی از درون برخی از این وظایف، موارد دیگری نیز اتخاذ می‌کند و تبیین گسترده‌تری از اخلاق آموزگاری ارائه می‌کند.

بررسی سازگاری درونی صفات خدا در الهیات مسیحی بر مبنای پذیرش تاثرپذیری یا تاثرناپذیری خدا

زینب سادات میرشمسی

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، ، صفحه 335-359

https://doi.org/10.30470/phm.2022.538983.2073

چکیده

تعارض میان وجوب وجود ، اکتفای بالذات و تغییر ناپذیری خدا با علم مطلق و توجه خدا به بندگان و در نهایت عاطفه مندی خدا از موضوعاتی است که مورد توجه جدی فلاسفه و متکلمین قرار گرفته است . با توجه به اینکه در ... بیشتر تعارض میان وجوب وجود ، اکتفای بالذات و تغییر ناپذیری خدا با علم مطلق و توجه خدا به بندگان و در نهایت عاطفه مندی خدا از موضوعاتی است که مورد توجه جدی فلاسفه و متکلمین قرار گرفته است . با توجه به اینکه در فلسفه عاطفه معاصر ، عاطفه به عنوان یک فرایند شناختی مستلزم آگاهی و ارزیابی است ، بهره مندی از آن جزء کمالات وجودی موجودات به حساب آمده و هر موجود آگاه ضرورتا در تعامل با سایر موجودات بوده وعاطفه منداست . متکلمین کلاسیک مسیحی تاکید میکنند،خدا متاثر نمیشود و لذا عاطفه مند نیست . نظریه تاثرپذیری خدا به عنوان یک نظریه ارتودکسی جدید در الهیات قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت . متکلمین نئو کلاسیک بر این باور شدند که نظریه تاثرناپذیری ریشه در کتاب مقدس ندارد. ایشان میان تاثرناپذیری و عشق الهی قایل به تعارض شدند .زیرا همدردی خداوند نشانه ای از عشق او به بندگان است. این مقاله با روش توصیفی – تطبیقی تلاش میکند ضمن تطبیق نظریات متکلمین کلاسیک و نئوکلاسیک مسیحی ، راه حل این مکاتب را در برون رفت از این چالش مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد . به نظر می رسد با توجه به تعریف شناختی – ارزشی از عواطف ، تحلیل نوین از علم ، زمان، خدای مطلق و تغییر پذیری می توان به تبیینی از خدا که در آن صفات مذکور به گونه ای با یکدیگر سازگاری داشته باشند نزدیک شد .

بررسی مدل زبان شناسی کلام عقلی اسلامی

سمیه اجلی؛ محسن جاهد؛ سحر کاوندی

دوره 12، شماره 28 ، مرداد 1401، ، صفحه 81-100

https://doi.org/10.30470/phm.2022.525329.1964

چکیده

به رغم توجه جدی فلاسفه ی غربی به زبان دین که پس از وقوع چرخش زبانی اتفاق افتاد، در میان مباحث کلام اسلامی، پژوهش مستقلی حول محور مدل زبان شناسیِ کلام عقلی اسلامی، شکل نگرفته است. این در حالی است که مدل ... بیشتر به رغم توجه جدی فلاسفه ی غربی به زبان دین که پس از وقوع چرخش زبانی اتفاق افتاد، در میان مباحث کلام اسلامی، پژوهش مستقلی حول محور مدل زبان شناسیِ کلام عقلی اسلامی، شکل نگرفته است. این در حالی است که مدل زبانی مورد استفاده ی متکلمان، عامل تعیین کننده ای در تبیین، اثبات و استخراج موضوعات و مسائل کلامی است. در واقع مبانی تصوری و تصدیقی متکلم درباره ی زبان، معنا، حقیقت، یقین و اموری از این دست، نوع مواجهه ی او با متن را رقم می زند و رویکرد ظاهرگرایانه یا تاویلی وی را سامان می دهد. مسئله ی اصلی پژوهش حاضر، به این موضوع اختصاص یافته است.در یک تقسیم بندی کلی، مدل های زبان شناسی به دو دسته ی سنتی و مدرن تقسیم می شوند. با توجه به شواهد تاریخی و قرائن موجود در کلام اسلامی، مدل زبان شناسیِ کلام اسلامی، انطباق بیشتری با مدل زبان شناسیِ سنتی دارد که مولفه های آن عبارت است از: 1)اتم گرایی لفظی 2)نظام تک معنا 3)جدایی فکر از تکلم 4)مزیت وضوح 5) فضیلت یقین. مدل زبان شناسی سنتی با وجود مزیت نسبی ای که در دوره ای از تاریخ علم کلام داشته اما از عهده ی تبیین بسیاری از موضوعات کلامی از جمله تمثیلات، صفات خبری و پیچیدگی های زبان بر نمی آید و رهیافت های مدل های زبانی مدرن، تبیین بهتری از این امور ارائه می دهند.

بررسی تطبیقی رابطه علّی نفس و بدن از نگاه ملاصدرا و فاستر

حمید رضا عبدلی مهرجردی؛ فروغ السادات رحیم پور

دوره 12، شماره 28 ، مرداد 1401، ، صفحه 201-221

https://doi.org/10.30470/phm.2021.529165.1979

چکیده

تبیین چگونگی ارتباط نفس و بدن از بحث‌هایی است که پس از پذیرش دوگانگی آن دو مطرح می‌شود. یکی از انواع ارتباط بین نفس و بدن، پذیرش علیت بین آن دو و تاثیر و تاثر بین آنهاست. ملاصدرا بدن را علت مادی نفس می‌داند ... بیشتر

پیتر سینگر و «استعداد درک درد و رنج حیوانات» بعنوان ملاکِ اخلاقی توجه برابر به منافع حیوان و انسان

ناصر جعفری پور؛ علیرضا آل بویه

دوره 12، شماره 28 ، مرداد 1401، ، صفحه 227-249

https://doi.org/10.30470/phm.2021.531191.2002

چکیده

یکی از مهمترین دلایل مدافعان حق حیات حیوانات و لزوم تغییر رفتار نامناسب با آنان، «استعداد درک درد و رنج» در حیوانات است. پیتر سینگر از مدافعان اصلی این استدلال و با تاکید بر لزوم توجه برابر به حیوان ... بیشتر

«معرفت‌شناسی» و «اخلاق شک گرایی» در نسبت با «صورت زندگی» از منظر ویتگنشتاینِ کاول

مژگان خلیلی؛ علی اکبر احمدی افرمجانی

دوره 10، شماره 24 ، شهریور 1399، ، صفحه 71-103

https://doi.org/10.30470/phm.2019.113185.1671

چکیده

از منظر ِکاول نسبت میان «ارزش های اخلاقی» و «امرواقع»، از رهگذر معیارهای گرامریِ ویتگنشتاین، از یک طرف، عقلانیت پذیر نیستند و از طرف دیگر، این «ناتوانیِ» حل و فصل مسائل مربوط به وجود ... بیشتر

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 13 (1402)

دوره 12 (1401)

دوره 11 (1400)

دوره 10 (1399)

دوره 9 (1398)

دوره 8 (1397)

دوره 7 (1396)

دوره 6 (1395)

دوره 5 (1394)

دوره 4 (1393)

دوره 3 (1392)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

کلیدواژه‌ها = "

نسبت هنر با زندگی در تفکّر هیدگر: هنر به مثابه راه نجات

چکیده

قیاس نظریه عدم تطابق ذهن و عین با قول به شبح و ثمرات آن

چکیده

مبانی کیهان‌شناسی فارابی

چکیده

بازخوانیِ اخلاق آموزگاری در میزان العمل غزالی، در پرتو الذریعۀ راغب اصفهانی

چکیده

بررسی سازگاری درونی صفات خدا در الهیات مسیحی بر مبنای پذیرش تاثرپذیری یا تاثرناپذیری خدا

چکیده

بررسی مدل زبان شناسی کلام عقلی اسلامی

چکیده

بررسی تطبیقی رابطه علّی نفس و بدن از نگاه ملاصدرا و فاستر

چکیده

پیتر سینگر و «استعداد درک درد و رنج حیوانات» بعنوان ملاکِ اخلاقی توجه برابر به منافع حیوان و انسان

چکیده

«معرفت‌شناسی» و «اخلاق شک گرایی» در نسبت با «صورت زندگی» از منظر ویتگنشتاینِ کاول

چکیده