نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

کل رویکرد کپرنیکی کانت به فلسفه از مفهوم ذهن و قوای خاص آن سرچشمه می‌گیرد. کانت در نقد اول میان سه قوه‌ی اصلی ذهن، یعنی حس، فاهمه و ادراک نفسانی تمایز قائل می‌شود و بر تمایز میان کاربرد استعلائی و تجربی آنها تأکید می‌کند. کاربرد استعلائی این قوا در نقد اول مورد بحث قرار می‌گیرد؛ او در آنجا با عنوان «استعلایی» که به روش خود در تحلیل ذهن و قوای شناخت می‌دهد به نوعی کار خود را از سایر رویکرد‌های روانشناسانه تفکیک می‌کند؛ (البته اینکه او موفق به انجام چنین کاری شده مسئله‌ای است که در ادامه روشن خواهد شد) اما کاربرد تجربی این قوا که به نوعی در رساله‌ی انسان‌شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد، تا حدودی به مباحثی که در حیطه روان‌شناسی طرح می‌شود، نزدیک می‌شود؛ همین مسئله سبب شده که برخی از مفسران قائل به این شوند که کانت در رساله انسان شناسی به نوعی از موضع ضد روان‌شناسانه‌ی خود عدول کرده است و به طرح مباحثی پرداخته است که خود در نقد اول به نوعی سعی در رد و نقد‌شان داشته است. لذا ما در این مقاله، با معطوف کردن توجه اصلی‌مان به قوه سوم، یعنی «خود‌آگاهی» یا به تعبیر دیگر «ادراک نفسانی»؛ سعی کرده‌ایم به پرسش‌ها و شبهاتی نظیر اینکه: آیا تأکید بر خصوصیت «تجربی» قوا بویژه «خود آگاهی» و مراحل رشد و توسعه این قوه در انسان، در رساله‌ی انسان شناسی، سبب می‌شود که ما بتوانیم رویکرد او را به نوعی در زمره رویکرد‌های روانشناسانه به شمار آوریم یا نه؟ آنچه که رویکرد کانت به مسئله خود آگاهی در رساله انسان شناسی، را هم به نوعی از رویکردش در نقد اول و هم از سایر رویکرد‌های روان‌شناسانه متمایز می‌کند چیست؟ پاسخ داده شود. به طور کلی هدف اصلی ما در این مقاله این است که ضمن پرداختن به تفاوت رویکرد و نگاه کانت به «خود» هم در نقد اول و هم در رساله، نشان بدهیم که علی رغم تأکید و تلاشی که کانت برای تفکیک مباحث خود از سایر مباحث روانشناسانه، بویژه در بحث خود و خود آگاهی می‌کند؛ اما رویکردش به این مسئله، چه در رساله و چه در نقد اول، در مواردی نزدیک یا بهتر بگوییم همگام با مباحث روانشناسانه است.

کلیدواژه‌ها

• خود‌آگاهی تجربی
• خود‌آگاهی استعلائی
• ادراک نفسانی
• درون‌نگری

عنوان مقاله [English]

Kant’s looked different to the "self" in the Anthropology and the First Critique

چکیده [English]

Kant's entirely Copernican approach to philosophy originates from the concept of mind (self) and its specific faculties. In Critique of Pure Reason, Kant distinguishes three major faculties for the mind: Sensation, Understanding, and Apperception, while also emphasizing on the distinction between their transcendental and empirical applications. The transcendental application of these faculties is discussed in the First Critique. He gives the title “transcendental" to his method in analyzing the mind and faculties of Knowledge, trying to separate his work from other psychological approaches; (whether or not he is successful in this, will be addressed later). But the empirical application of these faculties, which will be examined in Anthropology, in part gets close to some of the discussions in the realm of psychology. This issue has made some commentators to claim that Kant had deviated from his Anti-psychological stance in Anthropology, having presented discussions that he was trying to reject in the First Critique. Thus in this article we focus on the third faculty, that is, “self-consciousness” or “Apperception;” we try to answer questions and shed light on vagueness as the follows: Can we regard Kant's approach as a psychological stance, given the fact that he emphasizes on the empirical characteristics of faculty in Anthropology (particularly self-consciousness, developmental stages and progression of this faculty in human beings)? What distinguishes Kant’s approach toward self-consciousness in the Anthropology from his approach in the First Critique and also from other Anthropological approaches? In general, our main goal in this paper is to address differences between Kant's approach to "self" in the First Critique and in the Anthropology, while also showing that despite Kant's effort to separate his discussions from other Psychological discussions – particularly in its discussions of self-consciousness – his approach to the issue, whether in Anthropology or in the First Critique, is in some cases close to psychological discussions.

کلیدواژه‌ها [English]

• Empirical self-Consciousness
• Transcendental self-consciousness
• Apperception
• Introspection