نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

برهان امکان و وجوب که گاهی به اختصار از آن به برهان "امکان" تعبیر می شود، یکی از استوارترین براهین عقلی بر اثبات وجود خداوند است. این برهان، در میان حکمای اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار است و از آن، به عنوان طریق فلاسفه در اثبات وجود صانع یاد می‌شود. محور اصلی این برهان، وجود ممکنات و معلولات است یعنی از طریق علم به ممکنات، بر وجود واجب و مسبب، اقامه دلیل می‌شود. این نوع برهان بنابر تقسیم رایج میان منطق‌دانان، از نوع برهان انّی است. از طرفی، به اعتقاد همه حکما علم به معلول محقق نمی‌شود مگر اینکه علم به علت قبل از آن تحقق یافته باشد. در این صورت اثبات علت از طریق دلیل انّی کاری بیهوده و بلااثر خواهد بود و براهینی که بر این پایه استوار باشند، ارزش معرفتی نخواهند داشت. ابن‌سینا برای اثبات اعتبار معرفتی برهان امکان و وجوب، آن را نوعی برهان لمّی تلقی کرده و ملاصدرا با استفاده از دقت‌هایی که بوعلی در دفاع از این برهان دارد، این برهان را نوعی دلیل یقین‌آور در برابر دلیلی که یقین آور نیست، دانسته است. 

کلیدواژه‌ها

• برهان امکان و وجوب
• برهان لمّی
• برهان انّی
• دلیل
• قاعده ذوات الاسباب
• ابن سینا
• ملاصدرا

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Recognition Value and Consideration of Contingent/Necessity argument from Ibn-Sina and Mulla Sadra's Points of View

چکیده [English]

Contingent/Necessity argument (sometimes briefly called contingent argument) is one of the most important intellectual grounds to prove the existence of God. This argument is of high significance among the Islamic philosophers and it is regarded as the way of philosophers to prove the existence of God. The main subject of this argument is the existence of possible bings and effects. This is to say that we can reach to cause except through the effects. According to the usual division of logicians, this kind of argument is called quiatic proof. On the other hand, according to philosophers, without awareness of effect we cannot recognize the cause. In this case proving the cause through the quiatic proof is useless and ineffective. Ibn-sina considers the contingent and Necessity argument as a kind of propteric proof to reply to these challengers. Because of Ibn-sina's carefulness in this argument, Mulla sadra, considers it as a special type of certainty reason.

کلیدواژه‌ها [English]

• Contingent/necessary argument
• causal argument
• assertoric argument
• Reason
• Ibn-Sina
• Mulla sadra