نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• محمد رضا ارشادی نیا

چکیده

نظریه‌پردازی فلسفی بر وفاق متون دینی، و تفسیر مبتنی بر موازین عقلی از آن متون، از مقاصد عالیۀ حکمای متعالیه و سنت مستمر آنان در پهنۀ حکمت‌پردازی است. پس از صدرا، در همۀ ادوار این مهم دنبال شده و  آقاعلی مدرس نیز از این توانایی بهره‌مند و مقید به این سیره است. او در نظریۀ ویژه‌اش در بارۀ معاد جسمانی، به آیاتی چند استناد جسته‌است. محوریترین متنی که او به آن عنایت ویژه دارد، این آیۀ کریمه است: «قل یحییها الذی انشأها اول مرّة و هو بکل خلق علیم» (یس۷۹). به نظر وی این آیه کافی است تا اثبات کند معاد بدنی با گردآوری اجزای عنصری بدن در دنیا و سوق آنها به آخرت برای پیوستن به روح، صورت میگیرد. وی در عین حال با استناد به آیه 62 سورۀ واقعه، دیدگاه اشاعره را دربارۀ معاد عنصری نمی‌پذیرد، زیرا آنها به برگشت روح به دنیا گرایش دارند. آیات دیگری که بدون هیچ شرح، مورد استناد ایشان است، آیۀ 104 سورۀ انبیا و آیۀ 27 سورۀ روم می‌باشد که از تنظیر مبدأ و معاد، نظریۀ خود را قابل اثبات می‌داند. این حکیم متعالی تا آن‌جا که برای استوارسازی مبانی معاد بدنی، به متون مقدس استناد می‌جوید، همان آموزه‌های صدرایی را دنبال می‌کند، اما در صدد است از مبانی متعالی، رهیافتی جدید و متغایر با رهاوردهای حکمت متعالیه ارائه دهد و همین قصد، او را به «حکیم مؤسس» مشتهر ساخته ‌است. برای اطمینان از توفیق وی در وفاق‌طلبی رهیافتش با آموزه‌های قرآنی، باید با عیار ارزیابی، تلاش تفسیری وی را در کیفیت انطباق نظریه‌اش با آیات واکاوی کرد. در این راستا، کریمۀ محوری (یس79)، با تدبر مجموعی در آیات قبل و بعد آن، که در شبهه‌زدایی از معاد جسمانی و پاسخ به مُنکِر آن وارد گشته، انطباق تام نظر آقاعلی مدرس را بر مفاد آیات، محل تردید قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

• حکمت متعالیه
• صدرالمتألهین
• آقاعلی مدرس
• فهم و تفسیر متن
• معاد جسمانی

عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of Quranic References to Bodily Resurrection by Agha Ali Modarres

نویسنده [English]

• mohamad reza ershadi nia

چکیده [English]

Philosophical theorizing based on religious texts and the related rational interpretation of these texts are among the sublime objectives and a continuous tradition of religious philosophers in their intellectual pursuit. After Sadra, these objectives and traditions have been followed and Agha Ali Modarres is one of the outstanding scholars committed to them. He has referred to some verses in his special theory on bodily resurrection and his most important reference is this verse: “Say: He will revive them Who produced them at the first, for He is Knower of every creation (Ya Sin, 79)”. He believes that this verse is enough to prove that bodily resurrection is done to collect the body parts from the physical world and to transfer it to the other world to join the soul. Moreover, by referring to the verse 62 in ChapterVaghe'e, he rejects Ash'arites’ view on element resurrection because they tend to believe in returning of the soul to the physical world. The other verses he has referred to without any explanation are verse 10 in Chapter “the Prophets” and the verse 27 in Chapter “The Romans, The Greeks” based on whichhe considers his theory provable regarding the concepts of source and resurrection. This outstanding scholar follows Molla Sadra’s teachings as far as he refers to the Holy Text for consolidating the foundations of bodily resurrection. However, he tries to present a new approach in sublime philosophy that has made him well-known as the “founding philosopher”. In order to ascertain his success in having accurate references to verses in the Holy Quran, his interpretations should be analyzed carefully. In so doing, a reflection on the verses preceding and following the verse 79 in Ya Sin Chapter casts doubt on Agha Ali Modarres’s views in terms of their agreement with content of those verses.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sublime Philosophy
• Mulla sadra
• Agha Ali Modarres
• Text Understanding Interpretation
• Bodily Resurrection