نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• جلیل اعتماد ¹
• حسین د باغ ²
• بهرام جوکار ¹
• مسعود حسینچاری ¹

¹ دانشگاه شیراز

² پژوهشکده علوم شناختی تهران

چکیده

مفهوم سازی شرم یکی از مباحث چالش‌برانگیز در تحقیقات روان‌شناختی است. چالش‌ مفهوم‌پردازی شرم در فرهنگ‌های شرقی و به طور خاص در فرهنگ ایرانی-اسلامی موجبات ابهام قابل توجهی را هم برای اندیشمندان حوزه‌ی دین و هم برای روان‌شناسان به وجود آورده است. پژوهش حاضراز طریق بررسی مفهوم‌سازی و شواهد پژوهشی مربوطه در رویکرد شناختی و روان‌تحلیلی از میان رویکردهای روان‌شناختی در زمینه‌ی شرم و مقایسه‌ی آن با دیدگاه‌ "فضیلت شرم" عبدالکریم سروش به عنوان یک دیدگاه وجودی-الهیاتی-اخلاقی به فهم این تفاوت و روشن ساختن آن برای محققان دین پژوهی و روان‌شناسانکمک می‌کند. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است و منابع مورد بررسی مقالات و کتاب های روان‌شناسی و مجموعه سخنرانی های عبدالکریم سروش در حوزه شرم بود. همچنین برای صورتبندی دیدگاه سروش در موردمعرفت شناسی اخلاق، کتاب اخلاق خدایان ایشان مدّ نظر قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که در این زمینه ما تنها با یک اختلاف اصطلاح شناختی روبه‌رو نیستیم، بلکه با دو پارادایم متفاوت که ملزومات فلسفی-روان‌شناختی خاص خود را دارند مواجه هستیم. مفروضات مورد اختلاف در مواردی همچون سنخ طرح مسئله، فطری‌نگری هیجان شرم، توجه به سویه‌های وجودشناختی شرم، واقع‌نمون بودن شرم، توجه به اخلاق فضیلت‌گرایانه‌ در شرم و روش‌شناسی بررسی مفهوم و کارکرد شرم نشان داده شد. همچنین ملزومات فلسفی و روان‌شناختی گفته شده هر یک به طور جداگانه مورد بحث قرار گرفت.
کلمات کلیدی: مفهوم سازی شرم،رویکردهای روان‌شناختی، روان شناسی اخلاق، تفاوت‌های پارادایمی

کلیدواژه‌ها

• مفهوم سازی شرم"
• "رویکردهای روان‌شناختی"
• "عبدالکریم سروش"
• "تفاوت‌های پارادایمی"
• "روان شناسی اخلاق"

موضوعات

• فلسفه اخلاق

عنوان مقاله [English]

Investigating Shame: A comparison between the Freudian psychoanalysis and cognitive approach in psychology and a theological-moral view about shame

چکیده [English]

Shame’s conceptualization is one of the most challenging discussions in psychological studies. This challenge creates many ambiguities for both psychologists and theologians in Eastern cultures especially Iranian-Islamic culture. This paper discusses the dominant psychological researches about shame and tries to compare the outcome of these researches with Abdulkarim Soroush’s theological-moral view about shame. This comparison, we believe, helps us to understand their different approaches for further psychological and theological studies. We used descriptive-analytical method for the current research and our resources were mostly psychological books, article and set of Soroush’s lectures. Also use the soroush books of Gods ethics for showing the soroush views in moral epistemology We conclude that although psychologists and theologians are talking about the same terminology, i.e. shame, they are coming from totally different planet in different paradigms with different philosophical-psychological assumptions. The different assumptions is showed for example about type of problem representation, innate view about shame, attention to ontological component of shame, truthful of shame, attention to virtue ethics of shame and methodology of investigation of concept and function of shame. This philosophical and psychological assumptions is discussed.
Keywords: shame’s conceptualization, psychological studies, moral psychology, paradigmatic difference

کلیدواژه‌ها [English]

• " shame’s conceptualization"
• "psychological studies"
• "moral psychology"
• "paradigmatic difference'