نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی دانشگاه تبریز

چکیده

در این مقاله سعی داریم اندیشه خرد ستیز دو متفکر از دو فرهنگ کاملاً متفاوت یعنی یک متفکر و شاعر ایرانی یعنی صائب تبریزی و یک متفکر و فیلسوف آلمانی یعنی نیچه را از منظر اندیشه خردستیزانه‌شان و و تجمیدشان از شور و سرمستی مورد بررسی و تطبیق قرار دهیم. نیچه با تقدم بخشیدن به عناصر دیونوسیوسی در مقابل عناصر آپولونی به مخالفت با عقل برخاسته و صائب نیز تحت‌تأثیر سبک هندی و بامضامینی نظیر گران جانی عقل؛ ناقص بودن؛ مغرور بودن؛ ضعف و ناتوانی؛ گرفتار و مقیّد ساختن؛ افسونگری؛ کشمکش آفرینی؛ غم انگیزی در اشعار خود به پیکار رفته است. نیچه و صائب هر دو شدیداً تحت تأثیر سنت بودیسم هندی و سبک هندی در شعر بوده‌اند و در این سنت عقل ناتوان از فهم ماهیت واقعیت و زندگی آدمی معرفی شده است. برای نشان دادن شباهت فکری این دو متفکر مقاله را به دو قسمت تقسیم کرده‌ایم. در قسمت اول به خردستیزی نیچه و در قسمت دوم به خرد ستیزی صائب پرداخته‌ایم و در بخش نتیجه به ارزیابی این موضوع در قالب نمودار نزد این دو متفکر پرداخته‌ایم. در این نوشته سعی کرده‌ایم در وهله نخست از منابع اصلی این دو متفکر استفاده نماییم و سپس از مفسران اندیشه این دو متفکر بهره بجوییم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Nietzsche and Saeb: Two irrationalist thinkers

نویسنده [English]

  • mohammad khakpour

Assistant professor at University of Tabriz

چکیده [English]

In this article, we try to investigate and compare the thought of the two intellectuals of two completely different cultures, an Iranian thinker and poet Saeb Tabrizi, a German thinker and philosopher Nietzsche. Nietzsche, with the predominance of the elements of Dionysius against the elements of Apollonius, opposed the intellect, and Saeb was also influenced by the style of Hindi and with such things as the expensive psychic reason; incompleteness; arrogance; weakness and disability; capturing; enchantment; controversy; Tragic in his poems. Nietzsche and Saeb were both heavily influenced by the tradition of Hindu Buddhism, and in this tradition the intellect was incapable of understanding the nature of reality and human life. To illustrate the similarity of these two thinkers, we divide the article into two parts. In the first part, we discuss Nietzsche's irrationalism, and in the second part we deal with irrationalism of Saeb, and in the section of the result we have evaluated this issue in the form of a diagram to these two thinkers. In this article we have tried to use the main sources of these two thinkers..

کلیدواژه‌ها [English]

  • irrationalism
  • love
  • emotions
  • life
  • world
  • Nietzsche and Saeb
قرآن مجید، 1376، ترجمۀ محمّدمهدی فولادوند، چاپ سوّم، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و فرهنگ اسلامی
-         نیچه، فریدریش (1375) فراسوی نیک و بد ، ترجمه داریوش آشوری، تهران: انتشارات خوارزمی
-         _________ (1377) حکمت شادان، مترجمین جمال آل احمد، سعید کامران و حامد فولادوند، تهران: چاپ جام
-         _________ (1375)، آنک انسان، ترجمة رؤیا منجّم، تهران، انتشارات فکر روز.
-         _________ (1352)، دجّال، ترجمة عبدالعلی دست‌غیب، تهران، انتشارات آگه.
-         _________ (1392)، چنین گفت زرتشت، ترجمة داریوش آشوری، تهران، انتشارات آگه.
-         _________ (1381) غروب بت‌ها (یا فلسفیدن با پتک)، مترجم داریوش آشوری، تهران: نشر آگه
-         کاپلستون، فردریک، (1371)، نیچه فیلسوف فرهنگ، ترجمه علیرضا بهبهانی و علی اصغر حلبی، چاپ اول،  تهران، انتشارات بهبهانی.
-         رابینسون، دیو (1380) نیچه و مکتب پست مدرن، ترجمه ابوتراب سهراب و فروزان نیکوکار، تهران: نشر فرزان
-         سهرابی، رضا و فتح زاده حسن (1393)اخلاق آموزش از نگاه نیچه، در مجله تاملات فلسفی ، دوره 4، شماره 13، پاییز و زمستان 1393، صفحه 53-72
-         موریسون،رابرت (1390)،نیچه و بودیسم،ترجمه:بهروز صدیقین،انتشارات پرسش،آبادان
-         اسپینکز، لی، (1388)، فریدریش نیچه، ترجمه رضا ولی یاری، چاپ اول ، تهران، انتشارات نشر مرکز
-         رضوی، مسعود، (1381)، طلوع اَبَر انسانِ نیچه، چاپ اول ، تهران، انتشارات نقش جهان.
-         نقیب زاده، میر عبدالحسین(1378). در آمدی به فلسفه. تهران. انتشارات ظهوری
-         فرنتسل، ایفو(1390). فردریش نیچه. ترجمه: علی عبدالهی و سعید فیروزآبادی. تهران. هرمس
-         آقا حسینی، حسین،(1388)، این خرد خام به میخانه بر (نقدی بر زمینه‏های خرد ستیزی در ادب فارسی)، پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی، شماره یک، بهار 1388.
-         حسن‌پور آلاشتی، حسین(1384)، سبک‌شناسی غزل سبک هندی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات سخن.
-         خاکپور، محمد (1392)، نگاه انتقادی و تحلیلی به جایگاه معنایی و ساختاری چند موتیو در شعرصائب، زبان و ادب فارسی نشریۀ سابق دانشکدۀ ادبیّات دانشگاه تبریز، سال 66، پاییز و زمستان 92، شمارۀ مسلسل 228.
-         محمد رضایی، محمد، 1391، خاستگاه مخالفت با عقل در اسلام، کتاب نقد، سال چهاردهم و پانزدهم، شماره 65–66.24.
-         مرتضوی، سیدجمال‌الدین، 1386، گلچینی از گلستان شعر صائب، چاپ اوّل، تهران، نشر روزگار.
-         دشتی، علی(1385) عقلا برخلاف عقل، به کوشش مهدی ماحوزی، تهران، انتشارات زوّار.
-         دشتی، علی (1364) ، نگاهی به صائب، زیرنظر مهدی ماحوزی، چاپ سوّم، تهران، انتشارات اساطیر.
-         صائب تبریز، محمّدعلی (1374) دیوان صائب تبریزی، ج 6 ، به کوشش محمّد قهرمان، چاپ دوّم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
-         ضیایی، عبدالحمید (1390) در غیاب عقل (تحلیل انتقادی خردستیزی در ادبیّات عرفانی)، چاپ اوّل، تهران، انتشارات فکرآذین.
-         کریمی، امیربانو(امیری فیروزکوهی) (1369) دویست و یک غزل از صائب، چاپ دوّم، تهران، انتشارات زوّار.
-         یاحقّی، محمّدجعفر، 1388، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیّات فارسی، چاپ دوّم، تهران، فرهنگ معاصر.
-          Taylor, Seth (2013) Left-Wing Nietzscheans: The Politics of German Expressionism 1910-1920, Walter de Gruyter,
-          Steven D. Hales, Rex Welshon (2000)Nietzsche's Perspectivism, University of Illinois Press,
-          E. E. Sleinis  (2013)“Between Nietzsche and Leibniz: Perspectivism and Irrationalism” in Nietzsche, Theories of Knowledge, and Critical Theory: Nietzsche and the Sciences by B.E. Babich, Springer Science & Business Media
-          Pfeffer, Rose (1972) Nietzsche: Disciple of Dionysus, Bucknell University Press,
-          Mistry, Freny (2011) Nietzsche and Buddhism: Prolegomenon to a Comparative Study , Walter de Gruyter,
Simon Blackburn (2016) The Oxford Dictionary of Philosophy, Oxford University Press