تأملات فلسفی - فهرست مقالات

بازخوانیِ اخلاق آموزگاری در میزان العمل غزالی، در پرتو الذریعۀ راغب اصفهانی

سمیه مسعودی نیا؛ حسن احمدی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 اسفند 1400

https://doi.org/10.30470/phm.2022.540076.2082

چکیده

موضوع اخلاق آموزگاری از موضوعات بنیادین و مهم دانش اخلاق است. چگونگی برخورد آموزگار با شاگردان، پیامدهای مهمی در زندگی سعادت‌محور و مباحث تربیتی دارد. راغب اصفهانی، صاحب الذریعه الی مکارم الشریعه، ... بیشتر موضوع اخلاق آموزگاری از موضوعات بنیادین و مهم دانش اخلاق است. چگونگی برخورد آموزگار با شاگردان، پیامدهای مهمی در زندگی سعادت‌محور و مباحث تربیتی دارد. راغب اصفهانی، صاحب الذریعه الی مکارم الشریعه، یکی از اندیشمندان مسلمان است که در لابلای مباحث تربیتی و اخلاقی این کتاب به وظایف اخلاقی آموزگار توجه داشته است. هرچند ساختار کلی نظریه اخلاقی راغب اصفهانی در این کتاب از فلاسفه یونان تأثیر پذیرفته است اما محتوای کلی آن، دینی و قرآنی است و در آن اخلاق فلسفی و قرآنی با هم آمیخته شده است. از آنجا که عبارات غزالی در خصوص اخلاق آموزگاری در میزان العمل، متأثر از عبارات الذریعه راغب اصفهانی است لذا می توان به وجود اشتراکاتی میان این دو کتاب اذعان نمود. راغب اصفهانی در الذریعه از پنج وظیفه برای آموزگار سخن به میان می‌آورد اما غزالی از هشت وظیفه سخن می‌گوید. شفقت، بازدارندگی غیر مستقیم، عامل بودن در گفتار و رفتار، الگو قرار دادن پیامبر (ص) و مخاطب قرار دادن متعلّمین با توجه به میزان درکشان، از مهمترین وظایفی هستند که هم راغب اصفهانی برای آموزگار برمی‌شمارد و هم غزالی، اما غزالی از درون برخی از این وظایف، موارد دیگری نیز اتخاذ می‌کند و تبیین گسترده‌تری از اخلاق آموزگاری ارائه می‌کند.

مشاهده مقاله

جنبه‌های اخلاقی عواطف ترس و شفقت در فن شعر ارسطو با تأکید بر کتاب پژوهشی درباره‌ی فن شعر ارسطو اثر استیون هالیول

محمد هاشمی؛ امیر مازیار

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 فروردین 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.544697.2134

چکیده

این مقاله جنبه‌های اخلاقی عواطف ترس و شفقت در رساله‌ی فن شعر ارسطو را مورد مطالعه قرار داده است. ارسطو در رساله‌ی فن‌خطابه ترس و شفقت را عواطفی خودخواهانه و دیگرخواهانه معرفی کرده که در نتیجه‌ی پیش ... بیشتر این مقاله جنبه‌های اخلاقی عواطف ترس و شفقت در رساله‌ی فن شعر ارسطو را مورد مطالعه قرار داده است. ارسطو در رساله‌ی فن‌خطابه ترس و شفقت را عواطفی خودخواهانه و دیگرخواهانه معرفی کرده که در نتیجه‌ی پیش چشم آوردن رنج ناروای ناشی از رخ دادن غیرمترقبه‌ی مصایبی ویرانگر در گذشته یا آینده برای انسانی نیک که شبیه به ما و بهتر از ماست، حاصل می‌آید. این عواطف در تراژدی که تقلید کنش‌ها و زندگی است، در شرایط مشابهی که در فن‌خطابه برای زندگی شرح شده رخ می‌دهند. در تراژدی، بنا به تعریف ارسطو در فن شعر برانگیخته شدن ترس و شفقت در مخاطب موجب تعدیل این عواطف و در نتیجه پاکسازی آنها می‌شود.این برانگیختگی عواطف، حاصل جهل شخصیت فضیلتمند متوسط تراژدی نسبت به ماهیت کنش ارادی‌اش طی طرح ساخت تراژدی است که در نتیجه‌ی اضطرار ناشی از سلب خیرهای بیرونی مرتکب می‌شود و او را به سوی رفتاری که در آن حد وسط اخلاقی رعایت نشده می‌راند. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش‌هاست که از نظر ارسطو در فن شعر، اولاً چگونه تعدیل جنبه‌های خودخواهانه و دیگرخواهانه‌ی عواطف ترس و شفقت وجه اخلاقی تراژدی را برآورده می‌سازد؟ ثانیاً چگونه با پیوند میان برانگیختگی ترس و شفقت در مخاطب تراژدی و جهل شخصیت نسبت به ماهیت کنش‌هایش، این عواطف جنبه‌ی اخلاقی می‌یابند و ثالثاً بین خصوصیات ویژه‌ی شخصیت و طرح‌ساخت و جنبه‌های اخلاقی عواطف ترس و شفقت در تراژدی چه نسبتی وجود دارد؟

مشاهده مقاله

جایگاه اخلاقی ارگانوئیدهای مغزی و آگاهی پدیداری

ابوالفضل صبرآمیز

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 فروردین 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.544479.2131

چکیده

ارگانوئیدهای مغزی انسانی، اندام‌واره‌های بیولوژیکی هستند که در ظرف‌های آزمایشگاهی کشت می‌شوند و ساختاری شبیه جنین نابالغ دارند. یکی از مسائل اصلی درباره جایگاه اخلاقی این موجودات است. جایگاه اخلاقی ... بیشتر ارگانوئیدهای مغزی انسانی، اندام‌واره‌های بیولوژیکی هستند که در ظرف‌های آزمایشگاهی کشت می‌شوند و ساختاری شبیه جنین نابالغ دارند. یکی از مسائل اصلی درباره جایگاه اخلاقی این موجودات است. جایگاه اخلاقی ارگانوئیدهای مغزی در سلسله مراتب اخلاقی کجاست و خط قرمز محققان برای استفاده از آنها در آزمایش‌هایشان کجاست. بحث از جایگاه اخلاقی ارگانوئیدها با بحث از آگاهی آنها پیوند دارد. پرسش اصلی این مقاله این است که آیا آگاهی پدیداری می‌تواند تضمین کننده جایگاه اخلاقی این موجودات باشد یا خیر؟ در این جا پاسخ خواهیم داد صرف آگاهی پدیداری نمی‌تواند مشخص کننده جایگاه اخلاقی یک موجود باشد. علاوه بر این، شروطی مثل داشتن یک ویژگی اخلاقی، شباهت ساختاری با مغز جنین و یا بودن در دایره ارتباطات مهم انسانی که به عنوان شروط داشتن جایگاه اخلاقی ارگانوئیدهای مغزی ذکر می‌شود، در نهایت چیزی بیشتری از اینکه آگاهی پدیداری را شرط کافی برای داشتن جایگاه اخلاقی برای موجودی بدانیم ندارند. بنابراین این شروط نیز نمی‌توانند راهنمای خوبی برای تعیین یک چارچوب اخلاقی برای استفاده از ارگانوئیدهای مغزی باشند. در نهایت هدف این تحقیق این است که نشان دهد شرط دارا بودن آگاهی پدیداری، نمی‌تواند تضمینی برای داشتن چارچوب اخلاقی مثمرثمر درباره ارگانوئیدهای مغزی انسانی باشد و نیازمند چیزی بیشتر از صرف آگاهی پدیداری هستیم.

مشاهده مقاله

نقش فلسفه در رستگاری از نظر افلاطون

فاطمه بختیاری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 خرداد 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.543965.2125

چکیده

رستگاری همواره مفهوم مورد التفات اکثر ادیان و مکاتب فکری در طول تاریخ بوده است. افلاطون نیز به عنوان متفکری مؤسس در این باب‌اندیشیده و بررسی‌اندیشه او در این باب مورد پژوهش مقاله حاضر بوده است. یافته‌های ... بیشتر رستگاری همواره مفهوم مورد التفات اکثر ادیان و مکاتب فکری در طول تاریخ بوده است. افلاطون نیز به عنوان متفکری مؤسس در این باب‌اندیشیده و بررسی‌اندیشه او در این باب مورد پژوهش مقاله حاضر بوده است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که رستگاری و فلسفه در فلسفۀ افلاطون ارتباط وثیقی دارند. این ارتباط به نقش عقل در فلسفه او برمی‌گردد. عقل برای افلاطون جزئی از نفس است که اولاً انسان را انسان می‌کند و نهایتاً می‌تواند او را الهی نیز بکند. معنای این سخن آن است که افلاطون فکر می‌کند انسان به کمک عقل می‌تواند از چرخه تناسخ رهایی یابد و زنده فناناپذیر شود. توضیح این که از نظر افلاطون موجودات زنده به دو نوع هستند: فناپذیر و فناناپذیر. موجود زنده فناناپذیر همان نفس است که بال و پر (پاکی و کمال) خود را از دست نداده است و در عالم بالا می‌گردد و جهان لایتناهی را می‌پیماید. وقتی نفس بال و پرش را از دست بدهد و به کالبدی زمینی هبوط ‌کند و منشأ حرکت آن می‌شود، تبدیل به موجود زنده فناپذیر می‌شود. رستگاری از نظر افلاطون وقتی حاصل می‌شود که انسان به کمک عقل بتواند به عالمی‌که از آن هبوط کرده است، بازگردد. به دیگر سخن رستگاری حقیقی از نظر افلاطون رهایی نفس از چرخه تناسخ است و رهایی از چرخه تناسخ فقط با زندگی فیلسوفانه حاصل می‌شود.

مشاهده مقاله

اخلاق‌باوری و قیم سالاری: امکان یا امتناع تحدید آزادی های فردی؟

سید محمد حسینی؛ محمد یوسف زاده؛ حسین دباغ

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 خرداد 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.553581.2214

چکیده

”قیم‌سالاری اخلاقی“ به چه معناست و چه تقریرهایی از آن می‌توان داشت؟ ”قیم‌سالاری“ چه ربط و نسبتی با ”اخلاق‌باوری“ دارد و وجوه افتراق و اشتراکش با ”اخلاق‌باوری“ چیست؟ در ”قیم‌سالاری“، ... بیشتر ”قیم‌سالاری اخلاقی“ به چه معناست و چه تقریرهایی از آن می‌توان داشت؟ ”قیم‌سالاری“ چه ربط و نسبتی با ”اخلاق‌باوری“ دارد و وجوه افتراق و اشتراکش با ”اخلاق‌باوری“ چیست؟ در ”قیم‌سالاری“، دست‌کم در نسخه‌ی کلاسیک آن، تلاش بر این است که از اضرار شخص به خود جلوگیری شود نه لزوماً اضرار وی به دیگران. اما در ”اخلاق‌باوری“ تلاش بر این است که از ارتکاب اعمال اخلاق‌گریز که جامعه آن را ناپسند تلقی می‌کند جلوگیری شود و، دست‌کم مطابق برخی از قرائت‌ها، حتی باید چنین اَعمالی را جرم‌انگاری کرد. روشن است که در هر دو تلقی، «آزادی» افراد مالاً دستخوش تغییر و تحدید خواهد شد. اما پرسش این است که کدام‌یک از این دو نگاه، موجه و معقول است تا دولت‌ها آن را در سیاست‌گذاری‌ها و قانون‌گذاری‌های-شان به‌کار گیرند؟ ما در این مقاله استدلال خواهیم کرد که ”اخلاق‌باوری“ ناموجه است و به‌کاربستن آن برای تحدید «آزادی» شهروندان نامعقول. برای نشان‌دادن این امر، در وهله‌ی نخست ایده‌ی ”قیم‌سالاری“ را شرح و تبیین می‌کنیم و انواع ”قیم-سالاری“ را بر می‌شمریم. سپس به ”اخلاق‌باوری“ می‌پردازیم و نقد آن را در دستور کار قرار خواهیم داد. در پایان استدلال خواهیم کرد که ”اخلاق‌باوری“ بر بنیان استواری قائم نشده است.

مشاهده مقاله

مسئولیت اخلاقی در اطلاعات کاذب عمدی: مطالعه‎ای در فلسفۀ اخلاق

مهدی شقاقی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 خرداد 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.545866.2145

چکیده

در مقالۀ حاضر با انجام بررسی‎هایی در فرااخلاق، سعی کردیم به بررسی مسئولیت اخلاقی ارتکاب به ارائۀ عمدی اطلاعات کاذب بپردازیم. برای انجام این پژوهش تلاش شد که از دو روش تحلیل مفهومی و موازنۀ متأملانه ... بیشتر در مقالۀ حاضر با انجام بررسی‎هایی در فرااخلاق، سعی کردیم به بررسی مسئولیت اخلاقی ارتکاب به ارائۀ عمدی اطلاعات کاذب بپردازیم. برای انجام این پژوهش تلاش شد که از دو روش تحلیل مفهومی و موازنۀ متأملانه استفاده شود. گفتیم که مهمترین مصداق اطلاعات کاذب عمدی، گزارش‎های سازمانی غلط است و سپس بررسی کردیم که این امر در چه شرایطی اتفاق می‎افتد. بنابراین، در گام نخست بررسی کردیم که آیا ارائۀ اطلاعات کاذب عمدی از نوع دوراهی (تنگنای) اخلاقی هست یا نه و اثبات شد که دوراهی‎های اخلاقی منطقاً به تناقض می‎رسند. در گام دوم بررسی کردیم که آیا ارائۀ اطلاعات کاذب در شرایط فشار اتفاق می‎افتد یا خیر و لذا شرایط امکان تصمیم اخلاقی تحت فشار را بررسی کردیم و به این‎ نتیجه رسیدیم که اخلاق ایدئال‎گرا در تبیین اعمال تحت فشار موفق نیست و لذا عمل به اخلاق مراقبت‎گرا و تبعیت از بهترین رویه‎ها، درست‎ترین کار است به شرطی که عمل از زیر «کمک به رفع فقر و فاصلۀ طبقاتی و اجتماعی بین فقیر و غنی نگریزد. در گام سوم بررسی کردیم که آیا ارائۀ اطلاعات کاذب عمدی به دلیل ضعف اراده است یا خیر. در انتهای بررسی به دو عامل مهم اراده و میل رسیدیم و بر اساس نظریۀ «خود کامل»، 8 گزاره برای تعیین مسئولیت اخلاقی ارائه کردیم و در انتها گفتیم که اگر با مسئلۀ «میل مقاومت‎ناپذیر» روبه‎رو بودیم، باید بر اساس قاعدۀ «واکنش متعادل به براهین» مسئولیت اخلاقی تعیین شود.

مشاهده مقاله

بررسی و نقد دیدگاه اریک ج. ویلنبرگ در کتاب ارزش و فضیلت در جهان بدون خدا

حسین عبادتی؛ سید احمد فاضلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 تیر 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.526792.1975

چکیده

ویلنبرگ در کتاب " ارزش و فضیلت در جهان بدون خدا" طبیعت‌گرایی را به عنوان یک روایت بی‌خدا از گیتی در مدنظر قرار داده است. او ابتدا بی‌معنایی زندگی در شرایط نبود خدا را با چهار روایت معرفی و سپس با ... بیشتر

مشاهده مقاله

تحلیل فلسفی چگونگی ارتباط حجّت اصولی با توجیه معرفت شناختی به واسطه‌ی مباحث فلسفه اخلاق

محمد حسین صفایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.545400.2140

چکیده

کارآمدی فقه در عصر حاضر به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین علوم در میان سایر شاخه‌های علوم اسلامی، ارتباط مستقیمی با میزان پاسخگو بودن منطق استنباطِ دینی در زمان فعلی و مقتضیات آن دارد. در همین راستا در ادبیات ... بیشتر کارآمدی فقه در عصر حاضر به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین علوم در میان سایر شاخه‌های علوم اسلامی، ارتباط مستقیمی با میزان پاسخگو بودن منطق استنباطِ دینی در زمان فعلی و مقتضیات آن دارد. در همین راستا در ادبیات برخی از علمای اصولی معاصر، ضرورت تدوین فلسفه علم اصول فقه موردتوجه قرار گرفته و اقدامات اولیه‌ای همچون چارچوب بحث از سوی اندیشمندان این حوزه ارائه شده است. ازآنجاکه بررسی مبانی معرفتی، همواره یکی از ارکان تفکر فلسفی است، معرفت‌شناسی علم اصول فقه نیز بخشی از فلسفه علم اصول به‌حساب می‌آید. طبق یافته های این پژوهش از طریق توصیف و تحلیل محتوا چگونگی ارتباط حجت اصولی و توجیه معرفت شناختی یکی از مهمترین راه های تسری مباحث شناختی به مباحث اصولی محسوب می شود. در صورت اثبات این مدعا، زمینه پیاده سازی انواع نظریه های معرفتی همچون درون گرایی و برون گرایی معرفتی و سازوکارهای توجیه مثل مبناگروی و انسجام گروی در حجت اصولی مهیا خواهد شد. متعاقب این امر اجرای لوازم معرفتی هر مبنای اصولی، موجب ارتقاء نظام حجیت و تقریب منطق استنباط در شریعت اسلامی با معرفت شناسی معاصر می شود. با این وجود ارتباط شهودی حجت و توجیه به تنهایی موجب اثبات این تلازم نیست به خصوص اینکه بحث های زیادی درباره جدایی باور موجه (عقلانیت نظری) از عمل بر اساس آن (عقلانیت عملی) در معرفت شناسی وجود دارد. این مقاله درصدد اثبات ارتباط حجت اصولی با توجیه معرفت شناختی و ارئه تصویری روشن از ثمرات آن در اصول فقه است.

مشاهده مقاله

بررسی تطبیقی نظریه خطای جان مکی و نظریع اعتباریات علامه طباطبایی

سید مهدی کشمیری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.550034.2191

چکیده

چکیده مقالة حاضر کوششی‌ است در راستای تبیین و تطبیق دو نظریة فرااخلاقی «خطا» و «ادراکات اعتباری» ازسوی جان مکی و علامه سید محمدحسین طباطبایی. این مقاله که از حیث روش تحقیق به روش کتابخانه‌ای ... بیشتر

مشاهده مقاله

لزوم اصلهای اخلاقی برای تشخیص اخلاقی

سیدعلی اصغری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.551889.2199

چکیده

در چند دهه‌ی اخیر، نظریه‌های اصل‌مند اخلاقْ مورد انتقاد بنیادی جزئی‌گرایان اخلاقی قرار گرفته‌اند. انتقادها و اشکالها و مخالفتهای جزئی‌گرایان با نظریه‌های اصل‌مند اخلاق، مختلف بوده است. یک اشکال ... بیشتر در چند دهه‌ی اخیر، نظریه‌های اصل‌مند اخلاقْ مورد انتقاد بنیادی جزئی‌گرایان اخلاقی قرار گرفته‌اند. انتقادها و اشکالها و مخالفتهای جزئی‌گرایان با نظریه‌های اصل‌مند اخلاق، مختلف بوده است. یک اشکال یا چالشی که بسیاری جزئی‌گرایان آن را به‌نحوی مطرح کرده‌اند این است که تأکید مدافعان نظریه‌های اصل‌مند اخلاق بر اصلهای اخلاقی، به بهای بی‌توجهی به اهمیت تشخیص اخلاقی است. مقاله‌ی حاضر به این اشکال می‌پردازد. هدف مقاله‌ی حاضر این است که نشان دهد عام‌گرا، نه‌تنها می‌تواند اهمیت تشخیص اخلاقی را بپذیرد، بلکه امکاناتی در اختیار دارد که می‌تواند با آنها نظریه‌ای قابل قبول درباره‌ی تشخیص اخلاقی بپردازد. پاسخ مقاله‌ی حاضر به این اشکال، مطرح کردن نگاه ویژه‌ای به تشخیص اخلاقی و به اصلهای اخلاقی است که بر اساس آن، تشخیص اخلاقیْ خودْ متکی به اصلهای اخلاقی است. در این نگاه، هم چیستی اصلهای اخلاقی تعیین‌کننده است و هم چیستی تشخیص اخلاقی. اصلهای اخلاقی، نه سازوکارهای مکانیکی تصمیم‌گیری هستند، و نه صرفاً اصلهای نظری، بلکه اصلهای عملی و نوعی از عزمهای مدید فاعلان هستند. توانایی تشخیص اخلاقی، نیازمند برخی حساسیتها است، و حساسیتها وابسته هستند به منش و شخصیت ما، یعنی با این که ما چه نوع فردی هستیم. و سرانجام مقاله‌ی حاضر تحلیل می‌کند که عزمهای نهادینه‌ی مدید و به‌ویژه اصلهای اخلاقی، چه نقشهایی در شخصیت فاعل ــ‌که تشخیص اخلاقی متکی به آن است‌ــ دارند.

مشاهده مقاله

شکاف عدالت در نظریه امید کانت

زهره سعیدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 مهر 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.546604.2161

چکیده

نظریه امید کانت معطوف به امیدواری به خیر کامل آدمی است، که شاملِ هم فضیلت و هم سعادت اوست. به گفته کانت افراد موظفند برای تحقق فضیلت و سعادت تلاش کنند و به اقتضای اخلاق و عدالت نهفته در آن باید به خیر کامل ... بیشتر

مشاهده مقاله

تبیین دیگرگرایی از منظر رویکرد عقلانی نیگل و رویکرد تجربی بتسون

زینب عباسی؛ محسن جوادی؛ بابک عباسی

دوره 12، شماره 28 ، مرداد 1401، ، صفحه 47-74

https://doi.org/10.30470/phm.2021.530964.1999

چکیده

همواره پی‌بردن به غایت و انگیزه رفتارهای انسان از مسائل قابل توجه روانشناسان و فلاسفه اخلاق بوده است. خودگرایان انگیزه تمامی اقدامات خیرخواهانه انسان را دستیابی به نفع شخصی تلقی می‌کنند. در مقابل، ... بیشتر همواره پی‌بردن به غایت و انگیزه رفتارهای انسان از مسائل قابل توجه روانشناسان و فلاسفه اخلاق بوده است. خودگرایان انگیزه تمامی اقدامات خیرخواهانه انسان را دستیابی به نفع شخصی تلقی می‌کنند. در مقابل، دیگرگرایان می‌گویند انسان می‌تواند صرفاً برای تأمین منافع و رفاه دیگری کار کند و هیچ چشم‌داشت شخصی نداشته باشد. دنیل بتسون و تامس نیگل روانشناس و فیلسوف معاصرآمریکائی با دو شیوه‌ی متفاوت از حامیان جدی و سرسخت دیگرگرایی‌اند.بتسون با رویکردی تجربی و با طرح فرضیه آلتروئیسم ـ همدلی ضمن به چالش‌کشیدن ادعاهای خودگرایان از نوعی دیگرگرائی روانشناختی دفاع می‌کند. وی از طریق آزمایشات دقیق تجربی توانست وجود انگیزه دیگرگرایی در ذات انسان را ثابت ‌نماید. بنا به ادعای او احساسِ عاطفی نگرانیِ همدلانه موجب ایجاد انگیزه دگرخواهانه جهت تأمین رفاه مطلوب دیگری می‌شود. از سوی ‌دیگر نیگل با روش تفسیری خود از امکان نوعی دیگرگرایی با انگیزشِ عقلانی دفاع کرده، معتقد ‌است دیگرگرایی بی‌طرفانه لازمه عقلانیت و شرط برقراری اخلاق است. این مقاله با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به توصیف و ارزیابی آراء بتسون و نیگل پرداخته ‌است. درنهایت نشان می‌دهد که تلقی آن دو از دیگرگرایی و نسبت دیگرگرایی با اخلاق متفاوت است. اما نکته مهم این است که دو رویکرد متفاوت فوق به دیگرگرایی با هم می‌توانند پشتوانه محکمی برای رد خودگرایی باشند.

پیتر سینگر و «استعداد درک درد و رنج حیوانات» بعنوان ملاکِ اخلاقی توجه برابر به منافع حیوان و انسان

ناصر جعفری پور؛ علیرضا آل بویه

دوره 12، شماره 28 ، مرداد 1401، ، صفحه 227-249

https://doi.org/10.30470/phm.2021.531191.2002

چکیده

یکی از مهمترین دلایل مدافعان حق حیات حیوانات و لزوم تغییر رفتار نامناسب با آنان، «استعداد درک درد و رنج» در حیوانات است. پیتر سینگر از مدافعان اصلی این استدلال و با تاکید بر لزوم توجه برابر به حیوان ... بیشتر

"سرگشتگی فاعل اخلاقی در بستر عدم قطعیت و تردید"

معصومه موحدنیا

دوره 12، شماره 28 ، مرداد 1401، ، صفحه 259-286

https://doi.org/10.30470/phm.2021.537226.2052

چکیده

این جستار پژوهشی درباره عدم قطعیت هنجاری با تقریرهای مختلف و بررسی لوازم آن است. به این منظور عدم قطعیت در حیطه هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، اجتماعی و حالات روانی را شرحی مختصر داده و با استفاده از روش تحقیق ... بیشتر

خودِ دیگر من: کشف بنیاد اخلاقی متافیزیک در اندیشه ارسطو

سیده زهرا مبلّغ

دوره 12، شماره 28 ، مرداد 1401، ، صفحه 293-316

https://doi.org/10.30470/phm.2021.533901.2030

چکیده

تفسیر غالب از نسبت میان متافیزیک و امر اخلاقی و عملی در آموزه‌های ارسطو، تفسیر تفکیکی است. طبق این تفسیر، ارسطو عقل و حکمت نظری را از عمل جدا می‌داند و از دید او میان متافیزیک و حکمت عملی، ارتباطی نیست. ... بیشتر تفسیر غالب از نسبت میان متافیزیک و امر اخلاقی و عملی در آموزه‌های ارسطو، تفسیر تفکیکی است. طبق این تفسیر، ارسطو عقل و حکمت نظری را از عمل جدا می‌داند و از دید او میان متافیزیک و حکمت عملی، ارتباطی نیست. تقسیم عقل و دانش به نظری و عملی که معمولاً با نوعی ارزشگذاری همراه است، در تاریخ فلسفه پیامدهایی به همراه داشته است. در قرن اخیر، برخی متفکران به لوازم خطرناک این تفکیک برای جهان انسانی اشاره کرده‌اند و ارسطو را به عنوان واضع این تفکیک نقد می‌کنند. در این نوشتار نشان می‌دهم که تفسیر تفکیکی از آموزه‌های ارسطو درباره متافیزیک تفسیر دقیقی نیست. بلکه بازخوانی و تحلیل متون ارسطو در حوزه متافیزیک، اخلاق و زیست‌شناسی روشن می‌کند که در منظومه فکری او، لحظه تولد متافیزیک یک لحظه اخلاقی است و متافیزیک برای انسان، فقط در مواجهه و روی داشتن به سوی دیگری امکان تحقق دارد. در این بازخوانی با بررسی کارکردهای مفهوم کلیدی‌ «نوس» در تقویم متافیزیک ارسطویی توضیح داده می‌شود که نوس مبنای امکان و عینیت متافیزیک ارسطویی و یگانگی متافیزیک با خلاق است. کشف یگانگی در عین غرابت دیگری، وضعیتی است که متافیزیک در آن آغاز می‌شود و به پیش می‌رود. این کشف، با دو کارکرد هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه نوس ممکن می‌شود. بر این اساس، در فهمی دقیق‌تر از لحظه پیدایش متافیزیک، در تفسیر مبنی بر گسست عمل و نظر در آموزه‌های ارسطو باید تردید کرد.

ناطبیعی‌گرایی در اخلاق و ابهام‌های آن

محمد علی مبینی

دوره 12، شماره 28 ، مرداد 1401، ، صفحه 391-415

https://doi.org/10.30470/phm.2021.528372.1978

چکیده

برخی اندیشمندان معتقدند که ارزش اخلاقی هویت خاص خود را دارد و قابل تحویل به امور غیر اخلاقی نیست. جرج مور با اظهار چنین اندیشه‌ای، نتیجۀ خاص بودن ارزش اخلاقی را این می‌داند که قابل بررسی در علوم طبیعی ... بیشتر

پیوند حق و اخلاق در فلسفه‌ی کانت: آموزه‌ی وابستگی

پرهام مهرآرام

دوره 12، شماره 28 ، مرداد 1401، ، صفحه 423-457

https://doi.org/10.30470/phm.2021.524209.1952

چکیده

فلسفه‌ی حقوق یکی از علائق اصلی مطالعاتی کانت به شمار می‌آید و او حتی پیش از طرح فلسفه‌ی انتقادی به آن پرداخته بوده است. لیکن برای مطالعه‌ی مفصل‌تر آراء او در این زمینه باید به «متافیزیک اخلاق» ... بیشتر فلسفه‌ی حقوق یکی از علائق اصلی مطالعاتی کانت به شمار می‌آید و او حتی پیش از طرح فلسفه‌ی انتقادی به آن پرداخته بوده است. لیکن برای مطالعه‌ی مفصل‌تر آراء او در این زمینه باید به «متافیزیک اخلاق» مراجعه کرد. شاید مهم‌ترین مسئله در تفسیر این اثر پیوند میان اخلاق و حق باشد. ساختار این اثر، عبارات موجود در آن و موضع‌گیرهای دیگر کانت در آثار پیشینش مانند «بنیاد متافیزیک اخلاق» و «نقد عقل عملی» دریافت رویکرد کانت درباره‌ی این پیوند را با دشواری‌هایی روبه‌رو کرده است. در این میان می‌توان برحسب آنکه «الزام اخلاقی» جزئی از مفهوم حق است یا خیر، مفسران کانت را به دو دسته‌ی باورمندانِ به وابستگی حق به اخلاق (آموزه‌ی وابستگی) یا مخالفانِ این وابستگی (آموزه‌ی ناوابستگی) تقسیم کرد. از بین این دو مکتب، مکتب وابستگی رویکرد رایج‌تر و همخوان‌تر با ساختار «متافیزیک اخلاق» است. هواداران آن کوشیده‌اند از طریق یافتن بنیادی مشترک برای هر دو حوزه‌ی اتیک و حقوق از آن دفاع کنند. بدین ترتیب، هوفه امرِ مطلقِ عام، کرستینگ و گایر آزادی و پائر اشتودا فرمول قلمروی غایات را به‌عنوان اصل برین عقل عملی پیشنهاد داده‌اند. سورین بائیازو نیز با جدا کردن اعتبار عینی و ذهنی قواعد حقوقی، تلاش کرده است به انتقادهای ویلاشک به‌عنوان مهم‌ترین مدافع نظریه‌ی ناوابستگی پاسخ دهد. این مقاله می-کوشد با بررسی انتقادی نامدارترین چهره‌های این جریان، همچنین بیانِ تعارض‌های متنی «متافیزیک اخلاق»، نشان دهد که هیچ‌کدام از آنان نمی‌توانند تفسیری آنچنان یکدست از فلسفه حق کانت ارائه دهند که بتواند به همه تعارض‌های نام برده پاسخ دهد.

ارتقای دارایی‌های معنوی نهادهای رسمی و غیررسمی با غنای اخلاقی سرمایۀ انسانی

مریم خسروی؛ محمود یحیی زاده فر؛ دیوید الستروم؛ محسن علیزاده ثانی

دوره 11، شماره 27 ، اسفند 1400، ، صفحه 19-48

https://doi.org/10.30470/phm.2021.525232.1962

چکیده

مروزه از سرمایۀ انسانی بهعنوان مهمترین دارایی برای پیشرفت نهادها، سازمانها و شرکتها یاد میشود؛ محققان دریافتهاند توسعۀ اصالت فردی، زیربنای خودشکوفایی و نوآوری در اجتماع و بنیادگذار پیشرفتهای ... بیشتر مروزه از سرمایۀ انسانی بهعنوان مهمترین دارایی برای پیشرفت نهادها، سازمانها و شرکتها یاد میشود؛ محققان دریافتهاند توسعۀ اصالت فردی، زیربنای خودشکوفایی و نوآوری در اجتماع و بنیادگذار پیشرفتهای چشمگیر فرهنگی و بالتبع مترقیسازِ صنعت، کارآفرینی و اقتصاد است. مهمترین راه تقویت سرمایۀ انسانی، ارتقاءدهی معنوی به افراد است. در این میان، اخلاق فاضل و نیکوی فرد اصیل، مهمترین عامل بروز و ظهور ایدههای نوین افراد و بهکارگیری عملی این نیروهاست. با توجه به این حقیقت، در پژوهش حاضر، بهطور توصیفی و تحلیلی بیان میشود که چگونه میتوان با تأکید بر فلسفۀ فردِ بااخلاق بهعنوان سرمایهای که اصالت از آن اوست، تحولات کلان اجتماعی، سیاستی و اقتصادی ایجاد کرد. توجه کاربردی به اصالت فردِ خلاق و اخلاقمداری، مزیتهای رقابتی در نهادها ایجاد میکند، زیرا موجب کم‌رنگ شدن رذایل اخلاقی میشود و حتی قبل از قوانین، تضمین سلامت دستگاه اداری و زدودن فساد را حاصل میکند. در این میان نهادها، بستری برای ظهور و بروز استعدادهای نوآورانه و نقشآفرینی افراد اخلاقمدارِ اصیل در اجرای خط مشیهای بالا به پایین و پایین به بالا هستند. نقش نهادهای رسمی در خدمت، ایجاد نظم و تهیۀ بستر سالم حمایتی برای فعالیت فرد اصیل و نهادهای غیررسمی بهعنوان تسهیلگر تمرین اخلاق فاضله و اکرام و مشارکت بازیگران سطوح پایینتر بیان شده است که چگونه منجر به بروز نوآوری، فرهنگ شایستهسالاری، رفاه معیشتی و اقتصاد عدالتگرایانه خواهد شد.

انگیزش درست و نادرست: استدلالی علیه نظریۀ هیومیِ انگیزش

محمد حیدرپور؛ حسین دباغ

دوره 11، شماره 27 ، اسفند 1400، ، صفحه 171-202

https://doi.org/10.30470/phm.2021.136108.1873

چکیده

نظریۀ هیومی انگیزش، حالات شناختی نظیر باور را فاقد قوت انگیزشی می‌داند و تأکید می‌کند برای اینکه فاعل برای انجام فعلی برانگیخته شود، لازم است نه تنها یک میل پیشین مثلاً به Φ داشته باشد بلکه این باور ... بیشتر نظریۀ هیومی انگیزش، حالات شناختی نظیر باور را فاقد قوت انگیزشی می‌داند و تأکید می‌کند برای اینکه فاعل برای انجام فعلی برانگیخته شود، لازم است نه تنها یک میل پیشین مثلاً به Φ داشته باشد بلکه این باور را هم داشته باشد که با انجام عمل Ψ، میل پیشین به Φ برآورده خواهد شد. این نظریه، تقریرهای مختلفی ممکن است داشته باشد، اما در این مقاله ما تقریری از برنارد ویلیامز را مد نظر قرار می‌دهیم که برآورده کردن یا ارضای میل پیشین، تنها مبنای انگیزشی برای انتخاب عمل قرار می‌گیرد. هدف مقالۀ حاضر این است که نشان دهد این تقریر از نظریۀ هیومی، هرچند نظریۀ استانداردی برای تبیین اعمال قصدی به شمار می‌رود، برای تمایز گذاشتن میان انگیزش‌های درست و نادرست، با دشواری‌های قابل‌توجهی مواجه است. برای رسیدن به این مقصود، پس از ارائۀ مقدماتی ناظر به دیدگاه هیومیِ ویلیامز، به ترتیب از تمایز میان انگیزش لنفسه و لغیره، تمایز میان انگیزش خودگرایانه و دگرگرایانه، داوری افراد بر اساس انگیزش‌ها و آزمایشی فکری سخن به میان خواهد آمد. به نظر می‌رسد یک نظریۀ انگیزشی خوب در مقام نظریه‌ای فرااخلاقی، طبق فهم و شهود عموم آدمیان باید بتواند این نوع از تمایزها را در خود جای دهد، در حالی که مدلِ ویلیامزیِ نظریۀ هیومی انگیزش، فاقد این ویژگی است.

بررسی انتقادی دلایل الهیاتی نادرستی تولید غذاهای اصلاح‌شده‌ ژنتیکی

علیرضا آل بویه؛ مریم السادات رضوی

دوره 11، شماره 27 ، اسفند 1400، ، صفحه 213-239

https://doi.org/10.30470/phm.2021.130392.1832

چکیده

جمعیت جهان به‌صورت چشمگیر و روزافزونی در حال افزایش است و مردم با مشکلات و معضلات مهمی چون گرسنگی و سوءتغذیۀ شدید روبرو هستند. به ادعای برخی، تولید غذاهای اصلاح‌شدۀ ژنتیکی می‌تواند راه‌حل مناسبی برای ... بیشتر

فردیت رنج و نومیدی در هنگام عمومیت بلا؛ تحلیلی آنتی‌کلیماکوسی

امین قائمی؛ میثم سفیدخوش

دوره 11، شماره 27 ، اسفند 1400، ، صفحه 247-276

https://doi.org/10.30470/phm.2022.525705.1989

چکیده

همانگونه که کییرکگور میگوید، رنج آدمی یادآور فردیت آن است؛ ولی این رنجِ متفرد در هنگام ظهور یک بلای فراگیر چگونه میشود و چه تحولاتی را از سر میگذراند؟ آیا عمومیت بلا همیشه زمینهای است ... بیشتر همانگونه که کییرکگور میگوید، رنج آدمی یادآور فردیت آن است؛ ولی این رنجِ متفرد در هنگام ظهور یک بلای فراگیر چگونه میشود و چه تحولاتی را از سر میگذراند؟ آیا عمومیت بلا همیشه زمینهای است که فرد به یُمن آن رنجِ بلا را بیشتر تاب میآورد؟ مگر عمومیت بلا مجالی برای یاریرسانی به دیگرانی که درگیر رنجند باقی میگذارد؟ آیا میان انواع بلایای فراگیر از حیث اقتضائات آنها برای تابآوری یا غلبه بر رنجِ متفرد تفاوتی نیست؟ پرسشهایی از این دست، ما را به بازخوانی نسبت فردیت رنج و عمومیت بلا وا میدارد؛ زیرا خود کییرکگور به تحلیل رنج آدمی در وضعیت عمومیت بلا نپرداخته است. وی در کتاب بیماری تا سرحد مرگ از زبان شخصیتی به نام آنتیکلیماکوس، بهعنوان نمایندهای از یک وضعیت اگزیستانسیل آدمی، نظرگاهی دربارۀ مفهوم رنج پیش میاندازد که نسبت تنگاتنگی با مفهوم نومیدی دارد و دستمایۀ تحلیل ما برای بررسی مسألۀ فردیت رنج در عمومیت بلاست. ما در این تحلیل از رویکردی که آن را آنتیکلیماکوسی مینامیم یاری میگیریم تا به پرسشهای مربوط به نسبت مذکور پاسخی دهیم. در این نوشتار بهطورمختصر خواهیم گفت که فردیت رنج در شرایط عمومیت بلا شاید انسانِ تنهاشده را از پیگیری همنهاد در یک دیالکتیک سهسطحی برای رهایی از نومیدی باز دارد، ولی حضور امرابدی الهی در بستر امورزمانمند میتواند در این زمینه راهگشا باشد.

جایگاه دیگری در ساخت‌گشایی سوبژکتیویته و اخلاق: لکان و لویناس

بیان کریمی؛ محمد اصغری

دوره 11، شماره 26 ، شهریور 1400، ، صفحه 131-162

https://doi.org/10.30470/phm.2021.141729.1917

چکیده

دغدغه و هدف اصلی در این مقاله بررسی و مقایسة جایگاه مفاهیم سوبژکتیویته، دیگربودگی و اخلاق در اندیشة لکان و لویناس است. نحوة مواجهة این دو متفکر به موضوعات مذکور با نقد و به چالش کشیدن سوبژکتیویسم عقلانی ... بیشتر دغدغه و هدف اصلی در این مقاله بررسی و مقایسة جایگاه مفاهیم سوبژکتیویته، دیگربودگی و اخلاق در اندیشة لکان و لویناس است. نحوة مواجهة این دو متفکر به موضوعات مذکور با نقد و به چالش کشیدن سوبژکتیویسم عقلانی و اخلاق فلسفة مدرن همراه بوده است. بر همین اساس مرکززدایی از سوژة خودبنیاد، تقدم دیگری در شکل‌گیری سوبژکتیویته و بازتعریف اخلاق از جمله مبانی مشترکی است که در ارائة خوانش جدید آن‌ها از سوژه راهگشا بوده است. با این وجود لکان و لویناس در تلاش برای تبیین معنای دیگری، دلیل برتری آن بر سوژه و همچنین بازتعریف اخلاق تفاسیر، بینش‌ها و نتایج متفاوتی اتخاذ کرده‌اند. مدعا و یافتة اصلی این نوشتار این است که نقطة گسست لکان و لویناس در پرداختن به دو وجه متفاوت دیگربودگی است که به خوانش متفاوتی از سوبژکتیویته و اخلاق نیز انجامیده است. لکان به توصیف و تبیین ساختاری می‌پردازد که دیگری در آن به انقیاد سوژه می‌پردازد و لویناس تمامیت‌خواهی امر همان را عامل سرکوب و نفی دیگری قلمداد می‌کند. چنین نگرشی آن‌ها را به دو نوع اخلاق مجزا نیز رهنمون ساخته است. از یک سو هستة بنیادی اخلاق نزد لکان امر واقع است که در آن امر بیکران میل همواره به شکل اختلالی در ساحت نمادین بروز می‌کند و خلأ و تضادهای واقعیت را افشا می‌کند. از سوی دیگر بنیاد اخلاق لویناس مسئولیت‌پذیری تقارن‌ناپذیر سوژه در معرض چهرة دیگری است که در آن التزام و تعهد به دیگری مقدم بر هر اختیاری است.

بازنگری در رابطۀ اخلاق هنجاری و کاربردی (در پرتو بحران کرونا)

محمود مختاری

دوره 11، شماره 26 ، شهریور 1400، ، صفحه 223-250

https://doi.org/10.30470/phm.2021.523447.1945

چکیده

نظریه‌های مختلف در اخلاق هنجاری، معیارهای متفاوتی برای فعل اخلاقی ارائه می‌دهند. در عین حال تصور غالب این است که به کار بستن هر یک از نظریه‌های اخلاق هنجاری می‌تواند مسائل اخلاقی عملی را حل کند. بدین ... بیشتر نظریه‌های مختلف در اخلاق هنجاری، معیارهای متفاوتی برای فعل اخلاقی ارائه می‌دهند. در عین حال تصور غالب این است که به کار بستن هر یک از نظریه‌های اخلاق هنجاری می‌تواند مسائل اخلاقی عملی را حل کند. بدین ترتیب عموماً معتقدند که اخلاق کاربردی- حرفه‌ای، چیزی بیش از اخلاق هنجاری نیست. اما عده زیادی از فیلسوفان اخلاق و متخصصین اخلاق حرفه‌ای با این رویکرد قیاسی دربارۀ ربط هنجاری-کاربردی مخالفند و با اعتقاد به رویکردی فرایندیبه اخلاق کاربردی ادعا می‌کنند که اخلاق کاربردی، صرفاً مبتنی بر یک مجموعه اصول پیشینی در اخلاق هنجاری نیست و نیاز به بهره‌گیری از تجربه‌های انسانی در شرایط خاص دارد. بلایا و حوادث طبیعی و بشری، بزنگاه‌هایی هستند که معیارهای اخلاق هنجاری در شرایط عادی را به چالش می‌کشند و ضرورت مطالعات ویژه‌ای (تحت عنوان اخلاق بلایا) را یادآوری می‌کنند. در این راستا و به بهانۀ فراگیر شدن بیماری کرونا، مقالۀ حاضر به این مسئله می‌پردازد که آیا چالش اخلاقی اولویت‌بندی و تریاژ بیماران کرونایی برای دریافت منابع و خدمات درمانی را می‌توان صرفاً بر اساس نظریه‌های اخلاق هنجاری حل کرد؟ پاسخ این مقاله به این پرسش منفی است. رویکرد مختار مقاله، مبتنی بر یک فرایند رفت‌وبرگشتی تأملی بین دو سطح قواعد عام و قضاوت‌های خاص (موردی) اخلاقی است. در واقع در هر موقعیت حرفه‌ای، رابطه بین عام و خاص و هر دو سوی این رابطه، قابلیت تغییر دارند و متخصصین اخلاق حرفه‌ای تشخیص می‌دهند که در آن مورد، کدام‌ یک از طرفین رابطه (یا هر دو) را در جهت انسجام با دیگری تغییر دهند.

وسواسِ ذهنی: تحلیلی بر اساسِ مفاهیمِ کینه‌توزی و بد‌ـ‌وجدانی نزدِ نیچه

کیوان انصاری؛ مالک حسینی

دوره 11، شماره 26 ، شهریور 1400، ، صفحه 251-278

https://doi.org/10.30470/phm.2020.121121.1749

چکیده

وسواسِ ذهنی عبارت است از افکاری ناخواسته که خارج از مهارِ فردِ مبتلا و به‌طورِ مکرّر در ذهن پدیدار می-شوند و ایجادِ اضطرابی نامعمول می‌نمایند. فرد، در واکنش، دست به اعمالِ وسواسی می‌زند که دافعِ اضطراب ... بیشتر

تمایز حقوق از اخلاق در نظریه‌ی الزام حقوقیِ هانس کلسن

پرهام مهرآرام

دوره 11، شماره 26 ، شهریور 1400، ، صفحه 339-379

https://doi.org/10.30470/phm.2020.127555.1793

چکیده

کلسن نظریه‌ی خود را «نظریه‌ی ناب حقوقی» نامیده است. «ناب بودگیِ» این نظریه به معنای آغشته نشدن حقوق به هر امر غیرحقوقی است که خود مستلزم جدایی حقوق از اخلاق است. بر همین پایه کلسن می‌کوشد ... بیشتر کلسن نظریه‌ی خود را «نظریه‌ی ناب حقوقی» نامیده است. «ناب بودگیِ» این نظریه به معنای آغشته نشدن حقوق به هر امر غیرحقوقی است که خود مستلزم جدایی حقوق از اخلاق است. بر همین پایه کلسن می‌کوشد صورت ایدئالی را از حقوق ارائه دهد که از اخلاق متمایز باشد. او در دوران آغازین اندیشه‌هایش این صورت ایدئال را گزاره‌ای شرطی می داند که مخاطبانش اجرا کنندگان حقوق هستند. این در حالی است که گزاره‌ای اخلاقی غیر شرطی بوده و مستقیم بر اتباع خود امر می‌کنند. اما هنجاری بودن پوزیتیویسم او سبب می‌شود که معنای این گزاره‌ی شرطی به یک الزام حقوقی تکلیف-محور اشاره کند و در معنا و عینیت خود با گزاره‌های اخلاق همانند باشد؛ یعنی الزام حقوقی در این دوره بر «بایدی» بنا شده است که همانند همتای اخلاقیش ریشه در ضرورت عقلانی دارد. این امر به هنجار بنیادین به‌عنوان سرچشمه‌ی این ضرورت چهره‌ای اخلاقی می‌بخشد و آشتی دادن ناب بودگی نظریه‌ی کلسن با هنجاری بودنش را دشوار می‌کند. کلسن که خود از این مشکل آگاه بود، می‌کوشد با طرح نظریه‌ی قدرت‌دهی که در آن «باید» در معنای اعطای صلاحیت فهمیده می‌شود، الزام حقوقی را به‌عنوان مفهومی درجه اول کنار گذاشته و صورت ایدئالی را جایگزین کند که این بار نه امری و نه تکلیف-محور است و نه مستقیم اتباع خود را مخاطب قرار می‌دهد. بدین‌صورت او ناب‌ترین شکل صورت ایدئال حقوق را ارائه می‌دهد. این مقاله به تلاش کلسن برای ارائه‌ی نظریه‌ی حقوقی‌ای هنجاری و در عین حال مستقل از اخلاق پرداخته و آن را مورد نقد قرار می‌دهد.

دوره 12 (1401)

دوره 11 (1400)

دوره 10 (1399)

دوره 9 (1398)

دوره 8 (1397)

دوره 7 (1396)

دوره 6 (1395)

دوره 5 (1394)

دوره 4 (1393)

دوره 3 (1392)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

موضوعات = فلسفه اخلاق

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده