تأملات فلسفی

تبیین تفسیرهای گوناگون از قاعده «المتفرقات فی وعاء الزمان، مجتمعات فی وعاء الدهر»

محمد صادق کاویانی؛ روح الله سوری؛ حمید پارسانیا؛ حبیب الله رزمی

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 17-48

https://doi.org/10.30470/phm.2022.536112.2063

چکیده

قاعده «المتفرقاتُ فی وِعاءِ الزمان، مجتمعاتٌ فی وعاءِ الدَهرِ» یکی از قاعده‌های پرکاربرد در مباحث فلسفه اسلامی است که در نظام فکری اندیشمندانی چون میرداماد، نقشی اساسی ایفا می‌نماید. این قاعده ... بیشتر قاعده «المتفرقاتُ فی وِعاءِ الزمان، مجتمعاتٌ فی وعاءِ الدَهرِ» یکی از قاعده‌های پرکاربرد در مباحث فلسفه اسلامی است که در نظام فکری اندیشمندانی چون میرداماد، نقشی اساسی ایفا می‌نماید. این قاعده تفسیرهای گوناگونی دارد که تاکنون به‌گونه‌ای فراگیر درکنار یکدیگر بیان نشده و زمینه برخی مغالطه‌ها را فراهم نموده است. برای پرهیز از مغالطه‌های یادشده، پژوهش پیش‌رو با روش تحلیلی- توصیفی، نخستین‌بار تفسیرهای گوناگون قاعده، وجوه اشتراک و امتیاز، و برخی کاربردهای آنها را درکنارهم تبیین می‌نماید. دامنه کاربست این تفاسیر از حوزه الهیات بالمعنی الاخص تا مباحث فلسفه زمان معاصر امتداد دارد.گوناگونی تفسیرهای یادشده نتیجه اختلاف در سه مولفه مهم است: 1. واژه دهر معانی سه‌گانه‌ای دارد که با یکدیگر تنها اشتراک لفظی دارند. 2. آن‌چه در دهر حاضر می‌شود می‌تواند شخصِ موجود زمانی، حیثیتی از حیثیات او یا وجود برترِ او باشد. 3. ثباتِ عالم زمان، تنها از افق دید موجودهای ثابت (نازمان‌مند) تحقق می‌یابد یا این ثبات وابستگیی به فاعل شناسا ندارد. برپایه مولفه‌های یادشده، در مجموع، چهار تفسیر از قاعده سامان یافته که عبارتند از: 1. موجودهای پراکنده در ظرف زمان، در ظرف دهر به وجودِ برتر خویش، مجتمع با یکدیگرند. 2. موجودهای پراکنده زمانی همگی در ظرف موجودهای دهری تحقق می‌یابند. 3. موجودهای متفرق زمانی از جهت ثباتی برخوردارند و از این جهت با موجودهای ثابت مرتبط هستند. 4. شیء متحرک، نسبت به عالم زمان متحرک و نسبت به مبادی عالیه ثابت است.

قیاس نظریه عدم تطابق ذهن و عین با قول به شبح و ثمرات آن

محمد دانش نهاد؛ محمدحسن وکیلی

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 55-76

https://doi.org/10.30470/phm.2022.539690.2078

چکیده

عدم تطابق ذهن و خارج یکی از مباحث چالشی است که بسیاری از حکما آن را نمی‌پذیرند و شاید غالب حکما بر این امر متفق باشند که همان چیزی که انسان ادراک می‌کند، مطابق با واقع است. در مقابل اگر نظریه عدم تطابق ... بیشتر

دیدگاه ابن‌سینا در باب پیوستگی میان سعادت ناشی از ادراکات با احوال مغز انسان

آیسودا هاشم پور؛ فروغ السادات رحیم پور؛ عبدالعلی شکر

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 85-106

https://doi.org/10.30470/phm.2022.540331.2088

چکیده

ابن‌سینا در ایراد مباحث مربوط به سعادت ناشی از ادراک انسان بر نقش محوری «ادراک» تأکید دارد. از نظر او ادراکات انسان اعم از حسی، خیالی و عقلی، سعادت متناسب با خود را به دنبال دارد. از آنجا که وضعیت ... بیشتر ابن‌سینا در ایراد مباحث مربوط به سعادت ناشی از ادراک انسان بر نقش محوری «ادراک» تأکید دارد. از نظر او ادراکات انسان اعم از حسی، خیالی و عقلی، سعادت متناسب با خود را به دنبال دارد. از آنجا که وضعیت مغزی تأثیر مستقیمی بر نحوه ادراک انسان دارد، سعادت مذکور با واسطه به وضعیت مغزی نیز مرتبط می‌شود. در نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، تأثیر سلامت مغز بر ادراک و به تبع، تأثیرپذیری سعادت از آن مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. مطابق یافته‌های این جستار وضعیت‌های نابهنجار مغزی در سه مورد اختلالات سرشتی، سوء مزاج و بیماری‌های مغزی، موجب اختلال در فرآیند طبیعی ادراک می‌شود. این اختلال باعث می‌شود کمال قوای مختلف و در نتیجه سعادت حاصل از آن ناحیه، از جمله سعادت حاصل از ناحیه قوه عاقله- که برترین نوع سعادت به شمار می‌رود- مختل گردد. با ملاحظه رابطه میان وضعیت مغزی که غالباً خارج از حیطه اراده و اختیار فرد است و تلاش نوع انسان برای رسیدن به سعادت ناشی از ادراکات، این پرسش مطرح می‌شود که سعادت افرادی که دچار نابهنجاری‌های مغزی هستند، چگونه تحقق می‌یابد؟ با تأمل در آثار ابن‌سینا می‌توان دو پاسخ به این پرسش ارائه داد که پاسخ اول، پاسخی تجربی و ناظر به امکان تعدیل مغز در حیات دنیوی است و پاسخ دوم، پاسخی فلسفی است که با توجه به نظریه اکتساب نوعی کمال نفس پس از مرگ، کیفیت رسیدن این افراد به سعادت ادراکی تبیین می‌گردد.

مبانی کیهان‌شناسی فارابی

بتول احمدی؛ قاسم پورحسن

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 115-144

https://doi.org/10.30470/phm.2022.530057.1991

چکیده

کیهان‌شناسی فارابی یکی از ابعاد فلسفه فارابی است که بازتابی از جهان‌بینی وی است. فارابی نخستین فیلسوف اسلامی است که در مورد کیهان نظریه منسجم و مدونی را تدوین کرد که الگو و مبنائی برای کیهان‌شناسی در ... بیشتر کیهان‌شناسی فارابی یکی از ابعاد فلسفه فارابی است که بازتابی از جهان‌بینی وی است. فارابی نخستین فیلسوف اسلامی است که در مورد کیهان نظریه منسجم و مدونی را تدوین کرد که الگو و مبنائی برای کیهان‌شناسی در سنت فلسفه اسلامی قرار گرفت. کیهان‌شناسی فارابی آمیزه‌ای از دو میراث یونانی اعم از فلسفی و علمی و دیگری میراث تمدن نوظهور اسلامی است که با نوآوری و ابتکارت خاص وی همراه شده است. فارابی با پذیرش نظریه صدور، نگاه ذات‌گرایانه و ماهوی ارسطو در کیهان-شناسی را کنار زد و با رویکرد هستی‌شناسی، کیهان‌شناسی مختص به خود را ترسیم کرد. کیهان‌شناسی فارابی نظامی پارادایمی و الگوی‌محور است که مبدأ آن مشخص است و براساس مبدأ اولیه مقصد نیز قابل ترسیم است، برخلاف نظام ارسطویی که نظامی اکتشافی است و موجودات در مراحل تحقیق و تأمل منکشف می‌شوند. در کیهان‌شناسی فارابی استلزامات نظیر خداباوری، نظام‌محوری، انسان‌مداری، تقدم هستی‌شناسی بر معرفت‌شناسی و رابطه علّی و معلولی قابل پی‌گیری است. نوشتار پیش‌رو در تلاش است کیهان‌شناسی فارابی را براساس خاستگاه، مبانی، ابداعات و ابتکارات فارابی توصیف کند و در ادامه استلزامات کیهان‌شناسی فارابی را بیان کند؛با توجه اینکه کار مستقلی نیز در زمینه انجام نشده است.

نقد نئوداروینیسم ماده‌گرایانه با تکیه بر آراء تامس نیگل

صمد حسینی؛ عباس یزدانی

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 151-181

https://doi.org/10.30470/phm.2022.539785.2079

چکیده

مطابق با تلقی نئوداروینیستهای مادهگرا، حیات و همۀ امور مربوط به آن صرفاً نتیجۀ عملکرد قوانین مادی بوده و هیچ عامل غیرمادی یا ماورائی در ایجاد آن دخالتی نداشته است. از این رو، برای ارائه تبیینی جامع ... بیشتر مطابق با تلقی نئوداروینیستهای مادهگرا، حیات و همۀ امور مربوط به آن صرفاً نتیجۀ عملکرد قوانین مادی بوده و هیچ عامل غیرمادی یا ماورائی در ایجاد آن دخالتی نداشته است. از این رو، برای ارائه تبیینی جامع و نهایی دربارۀ جانداران نیز تنها کافی است قوانین مادی را بشناسیم و همه امور را به این قوانین فرو بکاهیم. تامس نیگل، فیلسوف ذهن و از مخالفان مادهگرایی، با استدلالهایی نظیر نامحتمل بودن پیدایش حیات از مادۀ بیجان، غیر ضروری بودن عملکرد قوانین فیزیکی، وجود آگاهی و فروکاستناپذیری آن به امور فیزیکی و نهایتاً ناکارآمدی نظریۀ انتخاب طبیعی در تبیین عقل، به نقد نئوداروینیسم مادهگرایانه میپردازد. اما دیدگاه خداباورانه را نیز با این استدلال که اولاً باعث ایجاد دوگانگی و شکاف تبیینی میان امر ذهنی و امر فیزیکی میشود و ثانیاً این دیدگاه نیز همچون دیدگاه مادهگرایان تبیین را به نقطۀ نهایی نمیرساند، مورد نقد قرار میدهد. در مقابل، پیشنهاد وی فرضیۀ همهجاندارانگاری است که مدعی ارائه فهمی طبیعی، ضروری، جامع و در عین حال غیرمادی از طبیعت است. هدف این مقاله که به روش تحلیلی- انتقادی انجام پذیرفته است، در وهلۀ اول، نقد نئوداروینیسم مادهگرایانه با بهره بردن از آراء انتقادی نیگل، و در وهلۀ دوم، استدلال بر این نکته است که بر اساس اصل استنتاج بهترین تبیین، خداباوری در مقایسه با مادهانگاری و فرضیۀ نیگل، تبیین قابل قبولتری است.

تکثر ادیان و جستجوی عدالت الهی

قدرت اله قربانی

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 189-222

https://doi.org/10.30470/phm.2022.546049.2147

چکیده

دنیای کنونی مملو از ادیانی است که آموزه‌ها و پیروان گوناگونی دارند. ضمن اینکه میان ادیان الهی و غیرالهی، یا خداباور و غیرخداباور، برخی اشتراکات و اختلافات قابل توجهی وجود دارد. چنین کثرتی با نظر به بسط ... بیشتر دنیای کنونی مملو از ادیانی است که آموزه‌ها و پیروان گوناگونی دارند. ضمن اینکه میان ادیان الهی و غیرالهی، یا خداباور و غیرخداباور، برخی اشتراکات و اختلافات قابل توجهی وجود دارد. چنین کثرتی با نظر به بسط جغرافیایی و تاریخی ادیان و دلبستگی پیروان آنها به سنت دینی خاص، ما را با این پرسش مهم مواجه می‌سازد که بین عدالت الهی و تکثر ادیان چه نسبتی برقرار است؟ آیا تکثر ادیان در زمان‌ها و مکان‌های مختلف، مطابق خواست الهی است؟ آیا صرف ظهور برخی ادیان الهی در منطقه جغرافیایی خاورمیانه، دلیل بر انحصار موهبت حقانیت و نجات الهی به مردم چنین منطقه‌ای است؟ و اینکه تکلیف انسان‌هایی که به دلایل مختلف صدای ادیان الهی را نشنیده‌اند و یا آن ادیان بطور مناسبی به آنها معرفی نشده‌اند، چیست؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها و تحقیق درباب نسبت عدالت الهی با تکثر ادیان موجود، تلاش می‌شود نشان داده شود که لازمه عدالت الهی فراهم نمودن روش‌ها و طرق متنوع هدایت انسانهاست که ارسال رسولان در قالب ادیان وحیانی از نمونه‌های بارز آن است. همچنین مقدم بر ارسال رسولان، مهم‌ترین طریق الهی برای هدایت انسانها، تکیه بر رسولان باطنی است که مصداق آن عقل و فطرت بشری است. همچنین از آنجاکه انسانها در شرایط زمانی، مکانی و فرهنگی مختلفی زیست می‌کنند، لازمه منطقی هدایت الهی آنها تکثر روش‌های هدایت و بهره‌مندی عادلانه آنها از موهبت حقانیت و نجات است. نتیجه اینکه، نه تنها حقانیت و نجات منحصر به ادیان الهی نیست، بلکه تنوع طرق اعطای آن به آدمیان، لازمة عدالت الهی است.

جنبه‌های اخلاقی عواطف ترس و شفقت در فن شعر ارسطو با تأکید بر کتاب پژوهشی درباره‌ی فن شعر ارسطو اثر استیون هالیول

محمد هاشمی؛ امیر مازیار

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 229-259

https://doi.org/10.30470/phm.2022.544697.2134

چکیده

این مقاله جنبه‌های اخلاقی عواطف ترس و شفقت در رساله‌ی فن شعر ارسطو را مورد مطالعه قرار داده است. ارسطو در رساله‌ی فن‌خطابه ترس و شفقت را عواطفی خودخواهانه و دیگرخواهانه معرفی کرده که در نتیجه‌ی پیش ... بیشتر این مقاله جنبه‌های اخلاقی عواطف ترس و شفقت در رساله‌ی فن شعر ارسطو را مورد مطالعه قرار داده است. ارسطو در رساله‌ی فن‌خطابه ترس و شفقت را عواطفی خودخواهانه و دیگرخواهانه معرفی کرده که در نتیجه‌ی پیش چشم آوردن رنج ناروای ناشی از رخ دادن غیرمترقبه‌ی مصایبی ویرانگر در گذشته یا آینده برای انسانی نیک که شبیه به ما و بهتر از ماست، حاصل می‌آید. این عواطف در تراژدی که تقلید کنش‌ها و زندگی است، در شرایط مشابهی که در فن‌خطابه برای زندگی شرح شده رخ می‌دهند. در تراژدی، بنا به تعریف ارسطو در فن شعر برانگیخته شدن ترس و شفقت در مخاطب موجب تعدیل این عواطف و در نتیجه پاکسازی آنها می‌شود.این برانگیختگی عواطف، حاصل جهل شخصیت فضیلتمند متوسط تراژدی نسبت به ماهیت کنش ارادی‌اش طی طرح ساخت تراژدی است که در نتیجه‌ی اضطرار ناشی از سلب خیرهای بیرونی مرتکب می‌شود و او را به سوی رفتاری که در آن حد وسط اخلاقی رعایت نشده می‌راند. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش‌هاست که از نظر ارسطو در فن شعر، اولاً چگونه تعدیل جنبه‌های خودخواهانه و دیگرخواهانه‌ی عواطف ترس و شفقت وجه اخلاقی تراژدی را برآورده می‌سازد؟ ثانیاً چگونه با پیوند میان برانگیختگی ترس و شفقت در مخاطب تراژدی و جهل شخصیت نسبت به ماهیت کنش‌هایش، این عواطف جنبه‌ی اخلاقی می‌یابند و ثالثاً بین خصوصیات ویژه‌ی شخصیت و طرح‌ساخت و جنبه‌های اخلاقی عواطف ترس و شفقت در تراژدی چه نسبتی وجود دارد؟

بازخوانیِ اخلاق آموزگاری در میزان العمل غزالی، در پرتو الذریعۀ راغب اصفهانی

سمیه مسعودی نیا؛ حسن احمدی زاده

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 267-292

https://doi.org/10.30470/phm.2022.540076.2082

چکیده

موضوع اخلاق آموزگاری از موضوعات بنیادین و مهم دانش اخلاق است. چگونگی برخورد آموزگار با شاگردان، پیامدهای مهمی در زندگی سعادت‌محور و مباحث تربیتی دارد. راغب اصفهانی، صاحب الذریعه الی مکارم الشریعه، ... بیشتر موضوع اخلاق آموزگاری از موضوعات بنیادین و مهم دانش اخلاق است. چگونگی برخورد آموزگار با شاگردان، پیامدهای مهمی در زندگی سعادت‌محور و مباحث تربیتی دارد. راغب اصفهانی، صاحب الذریعه الی مکارم الشریعه، یکی از اندیشمندان مسلمان است که در لابلای مباحث تربیتی و اخلاقی این کتاب به وظایف اخلاقی آموزگار توجه داشته است. هرچند ساختار کلی نظریه اخلاقی راغب اصفهانی در این کتاب از فلاسفه یونان تأثیر پذیرفته است اما محتوای کلی آن، دینی و قرآنی است و در آن اخلاق فلسفی و قرآنی با هم آمیخته شده است. از آنجا که عبارات غزالی در خصوص اخلاق آموزگاری در میزان العمل، متأثر از عبارات الذریعه راغب اصفهانی است لذا می توان به وجود اشتراکاتی میان این دو کتاب اذعان نمود. راغب اصفهانی در الذریعه از پنج وظیفه برای آموزگار سخن به میان می‌آورد اما غزالی از هشت وظیفه سخن می‌گوید. شفقت، بازدارندگی غیر مستقیم، عامل بودن در گفتار و رفتار، الگو قرار دادن پیامبر (ص) و مخاطب قرار دادن متعلّمین با توجه به میزان درکشان، از مهمترین وظایفی هستند که هم راغب اصفهانی برای آموزگار برمی‌شمارد و هم غزالی، اما غزالی از درون برخی از این وظایف، موارد دیگری نیز اتخاذ می‌کند و تبیین گسترده‌تری از اخلاق آموزگاری ارائه می‌کند.

استعاره های جهتی محیط محاط در نظام فلسفی ملاصدرا

وحید خادم زاده

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 301-330

https://doi.org/10.30470/phm.2022.540242.2086

چکیده

جهات جغرافیایی یکی از مهمترین مولفه های شناختی و زبانی انسان است که در معنای تحت الفظی شان به نسبت میان اجسام در عالم طبیعت اشاره دارند. جهت محیط – محاط به رابطه دو جسم اشاره دارد که مرزهای خارجی جسم ... بیشتر جهات جغرافیایی یکی از مهمترین مولفه های شناختی و زبانی انسان است که در معنای تحت الفظی شان به نسبت میان اجسام در عالم طبیعت اشاره دارند. جهت محیط – محاط به رابطه دو جسم اشاره دارد که مرزهای خارجی جسم محاط منطبق بر مرزهای داخلی جسم محیط است. جهت مذکور در زبان متعارف روزمره و همچنین در نظام های فلسفی جهت توصیف و تبیین مفاهیم انتزاعی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. ملاصدرا با پذیرش معنای تحت الفظی این جهت در طبیعیات، به شکل گسترده ای جهت توصیف و تبیین مفاهیم فلسفی در متافیزیک از این جهت نیز کمک گرفته است. بهره گیری از جهت محیط – محاط جهت توصیف مفاهیم انتزاعی بواسطه استعاره های مفهومی امکان پذیر شده است. استعاره های مفهومی مرتبط با این جهت در فلسفه ملاصدرا عبارتند از استعاره «علم تام داشتن به مثابه احاطه داشتن»، «علم فعلی داشتن به مثابه احاطه داشتن»، «علیت تام به مثابه احاطه داشتن»، «اصالت داشتن به مثابه احاطه داشتن»، «اتصاف حداکثری به یک صفت به مثابه احاطه شدن» و « اعمال قدرت و اراده تام به مثابه احاطه داشتن». جهت حاوی – محوی نیز هر چند در نگاه اولیه مترادف و معادل جهت محیط – محاط است اما کارکردهای استعاری کاملا متفاوتی یافته است. استعاره های مفهومی «علم به مثابه حاوی» و «زمان به مثابه حاوی» در فلسفه ملاصدرا به چشم می خورد.

بررسی سازگاری درونی صفات خدا در الهیات مسیحی بر مبنای پذیرش تاثرپذیری یا تاثرناپذیری خدا

زینب سادات میرشمسی

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 335-359

https://doi.org/10.30470/phm.2022.538983.2073

چکیده

تعارض میان وجوب وجود ، اکتفای بالذات و تغییر ناپذیری خدا با علم مطلق و توجه خدا به بندگان و در نهایت عاطفه مندی خدا از موضوعاتی است که مورد توجه جدی فلاسفه و متکلمین قرار گرفته است . با توجه به اینکه در ... بیشتر تعارض میان وجوب وجود ، اکتفای بالذات و تغییر ناپذیری خدا با علم مطلق و توجه خدا به بندگان و در نهایت عاطفه مندی خدا از موضوعاتی است که مورد توجه جدی فلاسفه و متکلمین قرار گرفته است . با توجه به اینکه در فلسفه عاطفه معاصر ، عاطفه به عنوان یک فرایند شناختی مستلزم آگاهی و ارزیابی است ، بهره مندی از آن جزء کمالات وجودی موجودات به حساب آمده و هر موجود آگاه ضرورتا در تعامل با سایر موجودات بوده وعاطفه منداست . متکلمین کلاسیک مسیحی تاکید میکنند،خدا متاثر نمیشود و لذا عاطفه مند نیست . نظریه تاثرپذیری خدا به عنوان یک نظریه ارتودکسی جدید در الهیات قرن بیستم مورد توجه قرار گرفت . متکلمین نئو کلاسیک بر این باور شدند که نظریه تاثرناپذیری ریشه در کتاب مقدس ندارد. ایشان میان تاثرناپذیری و عشق الهی قایل به تعارض شدند .زیرا همدردی خداوند نشانه ای از عشق او به بندگان است. این مقاله با روش توصیفی – تطبیقی تلاش میکند ضمن تطبیق نظریات متکلمین کلاسیک و نئوکلاسیک مسیحی ، راه حل این مکاتب را در برون رفت از این چالش مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد . به نظر می رسد با توجه به تعریف شناختی – ارزشی از عواطف ، تحلیل نوین از علم ، زمان، خدای مطلق و تغییر پذیری می توان به تبیینی از خدا که در آن صفات مذکور به گونه ای با یکدیگر سازگاری داشته باشند نزدیک شد .

نقش فلسفه در رستگاری از نظر افلاطون

فاطمه بختیاری

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 367-384

https://doi.org/10.30470/phm.2022.543965.2125

چکیده

رستگاری همواره مفهوم مورد التفات اکثر ادیان و مکاتب فکری در طول تاریخ بوده است. افلاطون نیز به عنوان متفکری مؤسس در این باب‌اندیشیده و بررسی‌اندیشه او در این باب مورد پژوهش مقاله حاضر بوده است. یافته‌های ... بیشتر رستگاری همواره مفهوم مورد التفات اکثر ادیان و مکاتب فکری در طول تاریخ بوده است. افلاطون نیز به عنوان متفکری مؤسس در این باب‌اندیشیده و بررسی‌اندیشه او در این باب مورد پژوهش مقاله حاضر بوده است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که رستگاری و فلسفه در فلسفۀ افلاطون ارتباط وثیقی دارند. این ارتباط به نقش عقل در فلسفه او برمی‌گردد. عقل برای افلاطون جزئی از نفس است که اولاً انسان را انسان می‌کند و نهایتاً می‌تواند او را الهی نیز بکند. معنای این سخن آن است که افلاطون فکر می‌کند انسان به کمک عقل می‌تواند از چرخه تناسخ رهایی یابد و زنده فناناپذیر شود. توضیح این که از نظر افلاطون موجودات زنده به دو نوع هستند: فناپذیر و فناناپذیر. موجود زنده فناناپذیر همان نفس است که بال و پر (پاکی و کمال) خود را از دست نداده است و در عالم بالا می‌گردد و جهان لایتناهی را می‌پیماید. وقتی نفس بال و پرش را از دست بدهد و به کالبدی زمینی هبوط ‌کند و منشأ حرکت آن می‌شود، تبدیل به موجود زنده فناپذیر می‌شود. رستگاری از نظر افلاطون وقتی حاصل می‌شود که انسان به کمک عقل بتواند به عالمی‌که از آن هبوط کرده است، بازگردد. به دیگر سخن رستگاری حقیقی از نظر افلاطون رهایی نفس از چرخه تناسخ است و رهایی از چرخه تناسخ فقط با زندگی فیلسوفانه حاصل می‌شود.

جایگاه اخلاقی ارگانوئیدهای مغزی و آگاهی پدیداری

ابوالفضل صبرآمیز

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 393-421

https://doi.org/10.30470/phm.2022.544479.2131

چکیده

ارگانوئیدهای مغزی انسانی، اندام‌واره‌های بیولوژیکی هستند که در ظرف‌های آزمایشگاهی کشت می‌شوند و ساختاری شبیه جنین نابالغ دارند. یکی از مسائل اصلی درباره جایگاه اخلاقی این موجودات است. جایگاه اخلاقی ... بیشتر ارگانوئیدهای مغزی انسانی، اندام‌واره‌های بیولوژیکی هستند که در ظرف‌های آزمایشگاهی کشت می‌شوند و ساختاری شبیه جنین نابالغ دارند. یکی از مسائل اصلی درباره جایگاه اخلاقی این موجودات است. جایگاه اخلاقی ارگانوئیدهای مغزی در سلسله مراتب اخلاقی کجاست و خط قرمز محققان برای استفاده از آنها در آزمایش‌هایشان کجاست. بحث از جایگاه اخلاقی ارگانوئیدها با بحث از آگاهی آنها پیوند دارد. پرسش اصلی این مقاله این است که آیا آگاهی پدیداری می‌تواند تضمین کننده جایگاه اخلاقی این موجودات باشد یا خیر؟ در این جا پاسخ خواهیم داد صرف آگاهی پدیداری نمی‌تواند مشخص کننده جایگاه اخلاقی یک موجود باشد. علاوه بر این، شروطی مثل داشتن یک ویژگی اخلاقی، شباهت ساختاری با مغز جنین و یا بودن در دایره ارتباطات مهم انسانی که به عنوان شروط داشتن جایگاه اخلاقی ارگانوئیدهای مغزی ذکر می‌شود، در نهایت چیزی بیشتری از اینکه آگاهی پدیداری را شرط کافی برای داشتن جایگاه اخلاقی برای موجودی بدانیم ندارند. بنابراین این شروط نیز نمی‌توانند راهنمای خوبی برای تعیین یک چارچوب اخلاقی برای استفاده از ارگانوئیدهای مغزی باشند. در نهایت هدف این تحقیق این است که نشان دهد شرط دارا بودن آگاهی پدیداری، نمی‌تواند تضمینی برای داشتن چارچوب اخلاقی مثمرثمر درباره ارگانوئیدهای مغزی انسانی باشد و نیازمند چیزی بیشتر از صرف آگاهی پدیداری هستیم.

دو تفسیر مختلف از علم اجمالی در فلسفه‌ی سینوی و توانایی آن در حل اشکال فرمول‌های پیچیده‌ در رد وجود ذهنی

مهدی اسدی

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 429-463

https://doi.org/10.30470/phm.2022.538955.2072

چکیده

برخی از اشکال‌هایی که اندیشمندان غربی به وجود ذهنی وارد کرده‌اند نزد فیلسوفان ما هنوز ناشناخته ‌است. برای نمونه، هوسرل با پیش‌کشیدن دشواره‌ی فرمول‌های پیچیده‌ی ریاضی مدعی است هیچ صورت ذهنی برای ... بیشتر برخی از اشکال‌هایی که اندیشمندان غربی به وجود ذهنی وارد کرده‌اند نزد فیلسوفان ما هنوز ناشناخته ‌است. برای نمونه، هوسرل با پیش‌کشیدن دشواره‌ی فرمول‌های پیچیده‌ی ریاضی مدعی است هیچ صورت ذهنی برای امور پیچیده، مثلاً برای «چند میلیون ضلعی»، وجود ندارد. گرچه تصور ذهنی امور پیچیده‌ به‌معنای عام خود برای اندیشمندان مسلمان مطرح نبوده‌، بعضی از آن‌ها گاه بحثی مشابه را پیش‌کشیده و گفته‌اند به چنین اموری علم اجمالی داریم. بر پایه‌ی مبادی شناخته‌شده‌ی فلسفه‌ی اسلامی، به‌ویژه فلسفه‌ی سینوی، نیز نخستین پاسخی که به‌ ذهن خطور می‌کند همین علم اجمالی است. ولی علم اجمالی و/یا بازسازی آن آیا می‌تواند پاسخ درخوری برای امور پیچیده‌ باشد؟ علم اجمالی، به‌ویژه در فلسفه‌ی سینوی، خود می‌تواند دو تفسیر مختلف داشته‌باشد: (1) علم بسیط بالفعل - که ناخودآگاه است؛ (2) علم بالقوه. نشان‌خواهیم‌داد ‌معنای (1) در نهایت پذیرفتنی نیست. از این‌رو مطلق علم ناخودآگاه را – پس از ریشه‌یابی در فلسفه‌ی اسلامی و برخی از فیلسوفان غربی هم‌چون لایب‌نیتس - با چند دلیل به‌چالش می‌کشیم. ولی معنای (2) فی‌نفسه پذیرفتنی است. پس با ریشه‌یابی (2) در آثار ابن‌سینا و شرح و تفسیر آن، نشان خواهیم داد ما گاهی چنین علم بالقوه‌ای داریم و اموری چون ملکه‌ی اجتهاد علمی را نیز با همین علم بالقوه می‌توان تحلیل کرد. بالاخره بررسی خواهیم کرد همین علم اجمالی بالقوه‌ی پذیرفتنی به‌طور خاص در مورد اشکال فرمول‌های پیچیده تا چه اندازه می‌تواند کارایی داشته‌باشد.

رویکردی نو به مسئله آغازمندی زمانی عالم در چهارچوب فلسفه صدرایی

حامد منوچهری کوشا

دوره 12، شماره 29 ، اسفند 1401، صفحه 471-502

https://doi.org/10.30470/phm.2022.534145.2035

چکیده

در تاریخ جهان اسلام، غالباً متکلّمین بر حدوث زمانی عالم و فلاسفه بر قدم آن اصرار داشته‌اند. در این میان،ملاصدرا بر اساس نظریه حرکت جوهری، معتقد به حدوث زمانی تجدّدی و آن‌به‌آن عالم جسمانی است، ولی در ... بیشتر در تاریخ جهان اسلام، غالباً متکلّمین بر حدوث زمانی عالم و فلاسفه بر قدم آن اصرار داشته‌اند. در این میان،ملاصدرا بر اساس نظریه حرکت جوهری، معتقد به حدوث زمانی تجدّدی و آن‌به‌آن عالم جسمانی است، ولی در عین حال وجود آغاز زمانی را برای عالم نمی‌پذیرد. در نوشتار حاضر پس از بازنگری در مفهوم حدوث و آغازمندی زمانی عالم در چهارچوب فلسفه صدرایی، به نقد تفصیلی مهم‌ترین براهین اقامه شده علیه حدوث زمانی عالم پرداخته شده‌است. بدین ترتیب نشان داده شده‌است که می‌توان ضمن پذیرش و دفاع از مبانی فلسفه صدرایی و حدوث زمانی تجدّدی معرفی شده توسط ملاصدرا، سخن او را در ردّ آغازمندی عالم نپذیرفت. در نهایت استدلال شده است که نه تنها بین حکمت متعالیه و آغازمندی عالم تعارضی نیست، بلکه مبانی حکمت متعالیه به ارائه تبیینی سازگار از آغازمندی عالم، و رد براهین اقامه شده علیه آن، کمک شایان توجّهی می‌کند. بدین ترتیب تصویر نوینی از حدوث زمانی عالم به دست می‌آید، که در آن عالم هم آغازمند است و هم حادث است به حدوث زمانی تجدّدی. این دیدگاه را می‌توان «نظریه عالم آغازمند سیال» نامید.این تصویر ضمن بهره‌مندی از مبانی متقن فلسفه صدرایی، می‌تواند در حل برخی از مسائل و تعارضات احتمالی بین‌رشته‌ای نیز راهگشا باشد.

معنای زندگی از دیدگاه ویکتور فرانکل

دوره 1، شماره 3 ، آذر 1388، ، صفحه 35-57

چکیده

پرسش از معنای زندگی، از مهمترین سوالات انسان است. امروزه پرداختن به این پرسش، بیش از گذشته احساس می‌شود؛ و به همین دلیل متفکران زیادی نیز، به بحث و بررسی در این باب پرداخته‌اند. بی‌تردید ویکتور فرانکل ... بیشتر پرسش از معنای زندگی، از مهمترین سوالات انسان است. امروزه پرداختن به این پرسش، بیش از گذشته احساس می‌شود؛ و به همین دلیل متفکران زیادی نیز، به بحث و بررسی در این باب پرداخته‌اند. بی‌تردید ویکتور فرانکل نقش بسزائی در پیشبرد این مهم داشته است. وی در مکتب خویش، که تحت عنوان "معنا درمانی" نامیده می‌شود، کوشیده است به فرد، بیاموزد که معنای زندگی خویش را دریابد و از رخوت و خلا وجودی، بیرون آمده و آن سرچشمه‌های زلال زندگی را ادراک کند و زندگی را پوچ و باطل نداند. بنابراین باید هدف یا معنایی در زندگی وجود داشته باشد. این هدف یا معنا به گونه‌ای است که حتی بغرنج‌ترین لحظات زندگی را نیز معنادار می‌کند. مرگ، رنج و بلابای طبیعی و... همه با وجود معنا در زندگی قابل تحمل می‌شوند. فرانکل از همه‌ی این مقوله‌ها صحبت کرده و رابطه‌ی معناداری با آنها را تشریح نموده است. فرانکل یاد آوری می‌کند که معنا در زندکی امری مکشوف و واقعی است، نه امری فرضی و جعلی. باور به خداوند، اساسی‌ترین امری است که زندگی را معنادار می کند و فرانکل به نقش خداباوری در دین تذکار داده است. خود فرانکل، معنای زندگی‌اش را، معنادار کردن زندگی افراد می‌داند. در این مقاله سعی شده است دورنمائی از آراء و تفکرات فرانکل در باب معنای زندگی، معنا درمانی، و رابطه معناداری با مرگ، رنج و درد، عشق و... بررسی شود.

بررسی نسبت انکار نبوت و الحاد به محمد‌بن‌زکریای‌ رازی

دوره 4، شماره 13 ، آذر 1393، ، صفحه 129-157

چکیده

محمدبن‌زکریای‌رازی فیلسوف قرن چهارم هجری (313 ه.ق)، یکی از اندیشمندان بزرگ ایران و جهان اسلام بشمار می‌رود اما برخی از مخالفین، وی را متهم به الحاد کرده و اعتقادات دینی اورا مورد خدشه قرار داده‌اند. در ... بیشتر محمدبن‌زکریای‌رازی فیلسوف قرن چهارم هجری (313 ه.ق)، یکی از اندیشمندان بزرگ ایران و جهان اسلام بشمار می‌رود اما برخی از مخالفین، وی را متهم به الحاد کرده و اعتقادات دینی اورا مورد خدشه قرار داده‌اند. در پژوهش حاضر برآنیم تا به تحلیل و بررسی دو پرسش در این‌باره بپردازیم: آیا حقیقتاً محمد‌بن‌زکریا منکر نبوت بوده است یا خیر؟ مخالفین چه دلایل منطقی برمدّعای خود ارائه داده‌اند؟ در مقام ارزیابی باید گفت: دلایلی از جمله باور وی به تناسخ و قدمای خمسه؛ تأکید زیاد وی براستقلال عقل؛ و نگارش دو کتاب به نام‌های مخاریق الأنبیاء و نقض الادیان در زمینه انکار نبوت توسط مخالفین مطرح شده است؛ اما در دیگر سو قرائنی وجود دارد که دلایل مخالفین را مخدوش کرده و یا حداقل مورد تردید قرار داده است. از جمله استناد نگارش دو کتاب مذکور به وی نامشخص و بدون دلیل است زیرا متن آن‌دو موجود نیست و در میان مورخین و فهرست نویسان تنها برخی اندک قائل به نگارش آنها توسط محمد‌بن‌زکریا شده‌اند؛ شواهد دیگری از قبیل احترام أمرای مسلمان به محمد‌بن‌زکریا؛ نگارش کتاب‌هایی در زمینه امامت و معاد می‌تواند او را از این نسبت‌ها مبرا سازد. همچنین عبارت‌هایی در بعضی از آثار او به چشم می‌خورد که نشانگر باور او به پیامبر اسلام و کتابش قرآن کریم است. در نهایت پس از تحلیل و بررسی أدله هر دو دسته می‌توان گفت که ظاهراً محمد‌بن‌زکریای‌رازی با داشتن افکار و اندیشه‌هایی جدید و بعضاً متفاوت از جریان‌های فکری زمانش مورد قضاوت‌های نابجا و نادرست برخی جریان‌های فکری افراطی مانند اسماعیلیه قرار گرفته است.

چیستی فلسفه تطبیقی؛ بررسی تحلیلی

احمد لهراسبی

دوره 7، شماره 18 ، تیر 1396، ، صفحه 207-240

چکیده

برای نظام یافتن مطالعات تطبیقی در فلسفه، ضروری است تصویری روشن از چیستی فلسفه‌ی تطبیقی وجود داشته باشد. برای به دست آوردن این تصویر روشن، باید مؤلفه‌های معتبر در تعریف فلسفه‌ی تطبیقی از دیدگاه پژوهش‌گران ... بیشتر

لزوم رعایت اخلاق در کار و حرفه

دوره 2، شماره 6 ، تیر 1389، ، صفحه 159-177

چکیده

اخلاق حرفه‌ای مجموعه‌ای از کنش‌ها و واکنش‌های اخلاقیِ پذیرفته‌شده و قابل قبولی است که از سوی سازمان‌ها یا مجامع و انجمن‌های حرفه‌ای مقرر می‌شود تا مطلوب‌ترین روابط اجتماعی ممکن را برای اعضای خود ... بیشتر اخلاق حرفه‌ای مجموعه‌ای از کنش‌ها و واکنش‌های اخلاقیِ پذیرفته‌شده و قابل قبولی است که از سوی سازمان‌ها یا مجامع و انجمن‌های حرفه‌ای مقرر می‌شود تا مطلوب‌ترین روابط اجتماعی ممکن را برای اعضای خود و یا ذی‌نفعانِ دیگر در اجرای وظایف و مسئولیت‌های حرفه‌ای فراهم آورد. امروزه اخلاق؛ و رفتار حرفه‌ای مبتنی بر آن، از چنان اهمیتی برخوردار شده که حتی شرکت‌های بزرگ تجاری ـ صنعتی نیز در قبال مسئولیت‌های اجتماعی، خود را پایبند نوعی اخلاق حرفه‌ای می‌دانند و آن را در قالب آیین رفتار حرفه‌ای یا منشور اخلاقی سازمان، به‌عنوان راهنمای عمل مدیران و کارکنان خود از یک سو و مهم‌ترین استراتژی‌های سازمان در روابط خود با مشتریان از سوی دیگر مطرح و منتشر می‌کنند. افزون بر‌ این، ضوابط رفتاری و اخلاقی به‌عنوان بخشی از حقوق ذینفعان در معرض دید و توجه آنان قرار می‌گیرد. کسب و تجارتی ماندگار و بالنده است که با مشتریان صادق بوده و ارتباطی مؤثر با آنها برقرار سازد. رمز بقا و دوام هر کسب و کاری رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای در آن است. در چند دهه‌ی اخیر سرمایه‌گذاری مبتنی بر اصول اخلاقی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین موضوعات در عرصه‌ی کسب و کار مطرح شده است. ریشه‌های ‌این گرایش در جامعه و هم‌چنین در میان سرمایه‌گذاران بسیار متفاوت است. مقاله‌ی حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی در صدد تبیین اهمیت رعایت اصول اخلاقی در کسب و کار، بیان مهم‌ترین اثرات بکارگیری این اصول در رونق کسب و کار و تبیین اهم چالش‌های پیش رو در این زمینه است، همچنین به آسیب‌شناسی عدم رعایت‌ اصول اخلاقی مربوط به کسب و کار حرفه‌ای پرداخته است. مهم‌ترین اصول اخلاق حرفه‌ای عبارتند از: درستکاری و بی‌طرفی؛ تعهد حرفه‌ای، رازداری؛ صلاحیت و مراقبت حرفه‌ای. و در چهار سطح جامعه، گروه‌های ذی نفع، رفتار افراد در درون سازمان با یکدیگر؛ و با دیگر افراد خارج سازمان قابل طرح است. مسائل اخلاقی می‌تواند در بخش‌های مختلف حرفه‌ای مانند امور مالی، مدیریت منابع انسانی؛ بازاریابی و اقدامات پیشبرد فروش؛ عملیات تولید، مالکیت معنوی، مدیریت دانش و مهارت؛ و تجارت بین‌الملل مطرح گردد.

مبانی متافیزیکی فیزیک کوانتوم دیویدبوهم ( با محوریت ایده نوین جهان هولوگرافیک

ستار طهماسبی

دوره 7، شماره 18 ، تیر 1396، ، صفحه 125-155

چکیده

دیوید بوهم، استاد دانشگاه لندن، و یکی از بزرگترین فیزیکدانان فیزیک کوانتوم بود که با تفسیر هستی شناختی از مکانیک کوانتوم و با نگرش کل نگری و اعتقاد به متغیرهای پنهان، به مخالفت با تفسیر رایج مکانیک کوانتوم ... بیشتر دیوید بوهم، استاد دانشگاه لندن، و یکی از بزرگترین فیزیکدانان فیزیک کوانتوم بود که با تفسیر هستی شناختی از مکانیک کوانتوم و با نگرش کل نگری و اعتقاد به متغیرهای پنهان، به مخالفت با تفسیر رایج مکانیک کوانتوم ( تعبیر کپنهاگی) پرداخت و رویکردی متفاوت از همعصران خود پیشه کرد که صبغه فلسفی دارد. در این رویکرد، او با ناقص خواندن مکانیک کوانتومی و اعتقاد به حاکمیت نوعی ایده آلیسم سوبژکتیو بر ساحت آن، بی توجهی به مبانی فلسفی و متافیزیکی را به عنوان هسته مرکزی چالش اساسی فیزیک کوانتوم معرفی کرد. از این رو، پس از چهل سال کنکاش ژرف، مبانی متافیزیکی خاصی را برای فیزیک کوانتوم پایه ریزی کرد. از جمله این مبانی عبارتند از: ایده جهان هولوگرافیک، نظم مستتر و نامستتر، حوزه پتانسیل کوانتومی و همبستگی ماهوی همه اشیاء، اصالت کل یکپارچه، هولوموومنت و نفی دوئالیسم میان آگاهی و ماده. محور اساسی مبانی متافیزیکی دیوید بوهم، « ایده جهان هولوگرافیک» است. براساس این ایده، او اصالت را به کل تمام جنبش می دهد که بنیان اساسی تمام اشیاء است و همه موجودا ت در قلمرو نظم نامستتر ، را به عنوان تجلیات ساحت نظم مستتر، وابسته این کل می داند. ایده نوین جهان هولوگرافیک، دیوید بوهم را بر آن می‌دارد تا با رد دو گانه انگاری دکارتی اندیشه و ماده، هر گونه مرز میان این دو قلمرو را نفی کند. و با اعتقاد به عدم استقلال این دو، آنها را به عنوان انتزاعی از یک سیلان کلی قلمداد کند. دیوید بوهم با تأکید بر ایده جهان هولوگرافیک و توجه به مبانی متافیزیکی خاص خود و بالاخص اصالت کل یکپارچه، به نقد همه جانبه تفکر تجزیه نگری و دو گانه انگاری می پردازد و خواهان چرخشی نوین در رویکرد علوم و از جمله فیزیک به جهان است، که کلیت و وحدت را مدار کنکاش های خود قرار دهد.

نسبت هنر با زندگی در تفکّر هیدگر: هنر به مثابه راه نجات

محسن کرمی؛ عاطفه وکیلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 خرداد 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.546460.2162

چکیده

نسبت هنر با زندگی همواره از مهمّ‌ترین مسائل مورد توجّه فیلسوفان هنر بوده است. مارتین هیدگر از فیلسوفان بزرگی است که هنر در اندیشه‌اش نقشی محوری به عهده دارد و، بنابراین، در جستار حاضر به کاوش در باب ... بیشتر نسبت هنر با زندگی همواره از مهمّ‌ترین مسائل مورد توجّه فیلسوفان هنر بوده است. مارتین هیدگر از فیلسوفان بزرگی است که هنر در اندیشه‌اش نقشی محوری به عهده دارد و، بنابراین، در جستار حاضر به کاوش در باب نسبت هنر با زندگی در اندیشه او پرداختیم و کوشیدیم با استفاده از تحلیل فلسفی، هرمنوتیک و تحلیل گفتمان دریابیم که هیدگر قائل به چه نسبتی میان هنر و زندگی بوده است. باری، هیدگر هنر را به مقام راه نجات آدمی آدمی برمی‌کشد و معتقد است که هنر می‌تواند در مواجهة ما با مسائل وجودی‌مان کمک‌کار ما باشد. و به گمان او، البتّه، این نجات‌بخشی تنها از عهدة هنر بزرگ برمی‌آید، هنری که بتواند از پس وظایفی در قبال زندگی بشر بربیاید. کار دوم این جستار کشف و احصاء این وظایف از دل فلسفة هنر هیدگر بود. به نظر می‌رسد که هنر این وظایف را در قبال زندگی بشر دارد: برگشودن عالم، تقدیس آن، فهم چگونه زیستن، آفریدن قوم، آزادی، بیرون کشیدن از روزمرّگی، ایجاد تفاوت وجودشناسانه، و زایش عالم معنادار از دل یک زمینة بی‌معنا و رازآمیز. و در نهایت، کار سومی که بدان پرداختیم این بود که، از نظر هیدگر، هنر چگونه و از چه راه‌هایی می‌تواند این وظایف را به انجام برساند و، به تعبیری، آدمی را نجات دهد. بر طبق آراء او، هنر از طریق موضوع قراردادن، تکرار، نشان دادن وجه دیگر امور، فراهم آوردن تجربة شورمندی، پرداختن به جزئیّات، نشان دادن خطوط ساده و اساسی عالم، و فاصله گرفتن از امور می‌تواند از عهدة وظایف پیش‌گفته بربیاید.

مشاهده مقاله

اخلاق‌باوری و قیم سالاری: امکان یا امتناع تحدید آزادی های فردی؟

سید محمد حسینی؛ محمد یوسف زاده؛ حسین دباغ

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 خرداد 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.553581.2214

چکیده

”قیم‌سالاری اخلاقی“ به چه معناست و چه تقریرهایی از آن می‌توان داشت؟ ”قیم‌سالاری“ چه ربط و نسبتی با ”اخلاق‌باوری“ دارد و وجوه افتراق و اشتراکش با ”اخلاق‌باوری“ چیست؟ در ”قیم‌سالاری“، ... بیشتر ”قیم‌سالاری اخلاقی“ به چه معناست و چه تقریرهایی از آن می‌توان داشت؟ ”قیم‌سالاری“ چه ربط و نسبتی با ”اخلاق‌باوری“ دارد و وجوه افتراق و اشتراکش با ”اخلاق‌باوری“ چیست؟ در ”قیم‌سالاری“، دست‌کم در نسخه‌ی کلاسیک آن، تلاش بر این است که از اضرار شخص به خود جلوگیری شود نه لزوماً اضرار وی به دیگران. اما در ”اخلاق‌باوری“ تلاش بر این است که از ارتکاب اعمال اخلاق‌گریز که جامعه آن را ناپسند تلقی می‌کند جلوگیری شود و، دست‌کم مطابق برخی از قرائت‌ها، حتی باید چنین اَعمالی را جرم‌انگاری کرد. روشن است که در هر دو تلقی، «آزادی» افراد مالاً دستخوش تغییر و تحدید خواهد شد. اما پرسش این است که کدام‌یک از این دو نگاه، موجه و معقول است تا دولت‌ها آن را در سیاست‌گذاری‌ها و قانون‌گذاری‌های-شان به‌کار گیرند؟ ما در این مقاله استدلال خواهیم کرد که ”اخلاق‌باوری“ ناموجه است و به‌کاربستن آن برای تحدید «آزادی» شهروندان نامعقول. برای نشان‌دادن این امر، در وهله‌ی نخست ایده‌ی ”قیم‌سالاری“ را شرح و تبیین می‌کنیم و انواع ”قیم-سالاری“ را بر می‌شمریم. سپس به ”اخلاق‌باوری“ می‌پردازیم و نقد آن را در دستور کار قرار خواهیم داد. در پایان استدلال خواهیم کرد که ”اخلاق‌باوری“ بر بنیان استواری قائم نشده است.

مشاهده مقاله

مسئولیت اخلاقی در اطلاعات کاذب عمدی: مطالعه‎ای در فلسفۀ اخلاق

مهدی شقاقی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 خرداد 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.545866.2145

چکیده

در مقالۀ حاضر با انجام بررسی‎هایی در فرااخلاق، سعی کردیم به بررسی مسئولیت اخلاقی ارتکاب به ارائۀ عمدی اطلاعات کاذب بپردازیم. برای انجام این پژوهش تلاش شد که از دو روش تحلیل مفهومی و موازنۀ متأملانه ... بیشتر در مقالۀ حاضر با انجام بررسی‎هایی در فرااخلاق، سعی کردیم به بررسی مسئولیت اخلاقی ارتکاب به ارائۀ عمدی اطلاعات کاذب بپردازیم. برای انجام این پژوهش تلاش شد که از دو روش تحلیل مفهومی و موازنۀ متأملانه استفاده شود. گفتیم که مهمترین مصداق اطلاعات کاذب عمدی، گزارش‎های سازمانی غلط است و سپس بررسی کردیم که این امر در چه شرایطی اتفاق می‎افتد. بنابراین، در گام نخست بررسی کردیم که آیا ارائۀ اطلاعات کاذب عمدی از نوع دوراهی (تنگنای) اخلاقی هست یا نه و اثبات شد که دوراهی‎های اخلاقی منطقاً به تناقض می‎رسند. در گام دوم بررسی کردیم که آیا ارائۀ اطلاعات کاذب در شرایط فشار اتفاق می‎افتد یا خیر و لذا شرایط امکان تصمیم اخلاقی تحت فشار را بررسی کردیم و به این‎ نتیجه رسیدیم که اخلاق ایدئال‎گرا در تبیین اعمال تحت فشار موفق نیست و لذا عمل به اخلاق مراقبت‎گرا و تبعیت از بهترین رویه‎ها، درست‎ترین کار است به شرطی که عمل از زیر «کمک به رفع فقر و فاصلۀ طبقاتی و اجتماعی بین فقیر و غنی نگریزد. در گام سوم بررسی کردیم که آیا ارائۀ اطلاعات کاذب عمدی به دلیل ضعف اراده است یا خیر. در انتهای بررسی به دو عامل مهم اراده و میل رسیدیم و بر اساس نظریۀ «خود کامل»، 8 گزاره برای تعیین مسئولیت اخلاقی ارائه کردیم و در انتها گفتیم که اگر با مسئلۀ «میل مقاومت‎ناپذیر» روبه‎رو بودیم، باید بر اساس قاعدۀ «واکنش متعادل به براهین» مسئولیت اخلاقی تعیین شود.

مشاهده مقاله

از تصرّف تا عشق: فهم کار معمار در مکتب صدرایی

مریم نیکوفرد؛ زهرا اهری؛ هادی ندیمی؛ مریم سالم

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 خرداد 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.538104.2083

چکیده

مکتب صدرایی قابلیت بالایی برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های حوزة معماری در زمینه‌های مختلف دارد. این نوشته نیز در تلاش است تا کار معمار را بر مبنای این مکتب با استفاده از منظومة مفاهیمی که از کلام ملاصدرا ... بیشتر مکتب صدرایی قابلیت بالایی برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های حوزة معماری در زمینه‌های مختلف دارد. این نوشته نیز در تلاش است تا کار معمار را بر مبنای این مکتب با استفاده از منظومة مفاهیمی که از کلام ملاصدرا استخراج شده، تبیین کند. روش کار تفسیر و استنتاج از آرای ملاصدراست،‌ به گونه‌ای که بتوان کار معمار را در وجوه مختلف تبیین نمود. در مکتب صدرایی کار معمار یکی از سه صناعت پایه است که به نیاز اساسی انسان یعنی جایی برای زندگی پاسخ می‌دهد؛ و این پاسخ ذومراتب است. بنابراین منظومه‌ای از مفاهیم مرتبط با این کار از صنع، غایت، احاطه و تصرف گرفته تا نظم، علت، زیبایی و عشق مورد بحث قرار می‌گیرد. چنین می‌توان گفت که معمار به عنوان یک صانع غایتمند، می‌تواند صوری خیالی، وهمی و یا عقلی از زندگی انسانی و کارهای انسان داشته باشد و در تلاش است تا با تصرف در محیط، تغییر اندازه‌ها و روابط در طبیعت جایی برای زندگی او فراهم کند تا بستر بروز افعال متعدد انسانی شود. معمار با توجه به جایگاه وجودی‌اش به مرتبه‌ای از احاطة ادراکی بر هستی و شناخت علت‌ها و معلول‌ها در نظام احسن وجود می‌رسد و با تصرف در محیط در راستای ایجاد جایی برای زندگی انسان، نظمی را در طبیعت تحقق می‌بخشد که زمینة رسیدن او به کمال مطلوب خویش می‌شود. معمار با درک زیبایی و برگزیدن محبوب، قوای درونی خویش را نظم می‌بخشد و از مجرای این نظم درونی، تصرفی در عالم می‌کند که کارش تجلی‌گاه حسن صورت محبوب و افعال مطلوب او باشد.

مشاهده مقاله

بررسی و نقد دیدگاه اریک ج. ویلنبرگ در کتاب ارزش و فضیلت در جهان بدون خدا

حسین عبادتی؛ سید احمد فاضلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 تیر 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.526792.1975

چکیده

ویلنبرگ در کتاب " ارزش و فضیلت در جهان بدون خدا" طبیعت‌گرایی را به عنوان یک روایت بی‌خدا از گیتی در مدنظر قرار داده است. او ابتدا بی‌معنایی زندگی در شرایط نبود خدا را با چهار روایت معرفی و سپس با ... بیشتر

مشاهده مقاله

زمان به مثابۀ دالّ مرکزی در اندیشۀ داریوش شایگان

فاطمه پاسالاری بهجانی؛ رستم شامحمدی؛ قدرت الله خیاطیان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.550583.2193

چکیده

نوشتار حاضر بر مبنای روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می‌کوشد جایگاه زمان را در نظام فکری داریوش شایگان به خصوص ظهور و بروز آن در قلمرو فرهنگ سنتی و مدرن، شعر، نقاشی و رمان مورد ارزیابی قرار دهد. نتایج به دست ... بیشتر

مشاهده مقاله

براهین اثبات وجود مادۀ اولی نزد ابن‌سینا؛ یک بررسی انتقادی

حمیده مختاری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.549255.2186

چکیده

ابن‌سینا، دو برهان «فصل و وصل» و «قوه و فعل» را بر اثبات وجود ماده اولی اقامه کرده است، در این مقاله نشان دادیم، بر هر دو برهان اشکالاتی وارد است. ادعای برهان فصل و وصل آن است که تغییر فصل و وصل ... بیشتر ابن‌سینا، دو برهان «فصل و وصل» و «قوه و فعل» را بر اثبات وجود ماده اولی اقامه کرده است، در این مقاله نشان دادیم، بر هر دو برهان اشکالاتی وارد است. ادعای برهان فصل و وصل آن است که تغییر فصل و وصل ممکن نیست، مگر اینکه مؤلفۀ هیولا که حامل فصل و وصل است، موجود باشد، این مؤلفه، جزء مشترک و تأمین کنندۀ عامل اینهمانی در طول دگرگونی و تغییر است، در این مقاله در طی استدلالی نشان دادیم، این برهان از عهدۀ ادعایش یعنی اثبات وجود هیولا و نیز حل مسئلۀ تغییر فصل و وصل بر نمی‌آید. دیگر برهان اثبات مادۀ اولی، برهان قوه و فعل است، در این مقاله نشان دادیم، بر اساس برهان قوه و فعل نیز امکان اثبات مادۀ اولی مشائین وجود ندارد. ادعای برهان آن است که از اثبات ویژگی بالقوه بودن، به اثبات وجود جوهر مادۀ اولی می‌رسد، این اثبات خود گامی است در جهت رسیدن به نظریۀ مختار ابن‎‌سینا در باب حقیقت اشیاء مادی که «ماده-‌صورت‌گرایی» نامیده می‌شود، اما؛ الف) اتصاف ویژگی بالقوگی را می‌توان در چارچوب نظریۀ رقیب ماده–صورت‌گرایی، یعنی نظریۀ «بسته‌ای» نیز تبیین کرد، بدون اینکه به سراغ ماده–صورت‌گرایی ‌رفت، هرچند، برهان قوه و فعل، حتی در چارچوب این نظریه نیز دچار مشکل است. همچنین نشان دادیم، برهان قوه و فعل، حتی در چارچوب دیگر نظریۀ رقیب یعنی نظریۀ «زیرنهاد» نیز کارآمد نخواهد بود. حاصل آنکه نشان دادیم، هر دو برهان نمی‌توانند مادۀ اولی مد نظر ابن‌سینا را اثبات کنند.

مشاهده مقاله

تحلیل فلسفی چگونگی ارتباط حجّت اصولی با توجیه معرفت شناختی به واسطه‌ی مباحث فلسفه اخلاق

محمد حسین صفایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.545400.2140

چکیده

کارآمدی فقه در عصر حاضر به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین علوم در میان سایر شاخه‌های علوم اسلامی، ارتباط مستقیمی با میزان پاسخگو بودن منطق استنباطِ دینی در زمان فعلی و مقتضیات آن دارد. در همین راستا در ادبیات ... بیشتر کارآمدی فقه در عصر حاضر به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین علوم در میان سایر شاخه‌های علوم اسلامی، ارتباط مستقیمی با میزان پاسخگو بودن منطق استنباطِ دینی در زمان فعلی و مقتضیات آن دارد. در همین راستا در ادبیات برخی از علمای اصولی معاصر، ضرورت تدوین فلسفه علم اصول فقه موردتوجه قرار گرفته و اقدامات اولیه‌ای همچون چارچوب بحث از سوی اندیشمندان این حوزه ارائه شده است. ازآنجاکه بررسی مبانی معرفتی، همواره یکی از ارکان تفکر فلسفی است، معرفت‌شناسی علم اصول فقه نیز بخشی از فلسفه علم اصول به‌حساب می‌آید. طبق یافته های این پژوهش از طریق توصیف و تحلیل محتوا چگونگی ارتباط حجت اصولی و توجیه معرفت شناختی یکی از مهمترین راه های تسری مباحث شناختی به مباحث اصولی محسوب می شود. در صورت اثبات این مدعا، زمینه پیاده سازی انواع نظریه های معرفتی همچون درون گرایی و برون گرایی معرفتی و سازوکارهای توجیه مثل مبناگروی و انسجام گروی در حجت اصولی مهیا خواهد شد. متعاقب این امر اجرای لوازم معرفتی هر مبنای اصولی، موجب ارتقاء نظام حجیت و تقریب منطق استنباط در شریعت اسلامی با معرفت شناسی معاصر می شود. با این وجود ارتباط شهودی حجت و توجیه به تنهایی موجب اثبات این تلازم نیست به خصوص اینکه بحث های زیادی درباره جدایی باور موجه (عقلانیت نظری) از عمل بر اساس آن (عقلانیت عملی) در معرفت شناسی وجود دارد. این مقاله درصدد اثبات ارتباط حجت اصولی با توجیه معرفت شناختی و ارئه تصویری روشن از ثمرات آن در اصول فقه است.

مشاهده مقاله

نقد و بررسی روش ولفسون در بازخوانی متون فلسفی و الهیاتی

رضا گندمی نصرآبادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.554850.2224

چکیده

ولفسون،فیلسوف نام آشنای یهودی، با نگارش مجموعه ای از آثار در صدد بازنویسی تاریخ فلسفه غرب با محوریت یهودیت برآمد.او برای انجام این مهم روش فرضی-استنتاجی یا روش تلمودی مطالعه متون را بکار بست.ولفسون از ... بیشتر ولفسون،فیلسوف نام آشنای یهودی، با نگارش مجموعه ای از آثار در صدد بازنویسی تاریخ فلسفه غرب با محوریت یهودیت برآمد.او برای انجام این مهم روش فرضی-استنتاجی یا روش تلمودی مطالعه متون را بکار بست.ولفسون از این طریق به دنبال مسائل حل ناشده،منابع ناشناخته،روابط ناشناخته و مسیرهای ناشناخته فلسفه بود.چالش درک و کشف منشأ و خاستگاه،ساختار و تنوع نظام های فلسفی برای او جذاب بود.با این که هیچ گونه ارتباطی بین مطالعه تلمودی و تحقیقات فلسفی وجود نداشت و ولفسون کاملا غرق در دومی بود از یک قرابت روش شناختی بین آن دو بهترین بهره برداری را کرد.این روش مبتنی بر این پیش فرض است که تناقض واقعی در اندیشه های یک متفکر واقعی وجود ندارد.بدیهی است با یافتن یک مورد نقضی می توان پیش فرض فوق و به تبع آن روش مورد نظر ولفسون را زیر سوال برد.منسجم و نظام مند نشان دادن اندیشه های یک متفکر و بیان ناگفته ها و نانوشته های اندیشه وی، مرتبط ساختن مطالب غیر مرتبط و رفع تناقضات ظاهری اندیشه های یک اندیشمند از جمله کارکردهای روش پیش گفته است.استفاده ولفسون از اصطلاحات بدون توجه به تطور تاریخی آنها،تحمیل چارچوب فکری خود بر متفکر مورد بحث،گزافی و دلبخواهی انتخاب کردن متن و یهودی سازی تاریخ تفکر و جانبداری او از تفکر یهودی از مهم ترین نقدهایی است که بر او وارد است.افزون بر این ابهامات یا خطرات قرائت متنی نیز می تواند دست مایه روش او قرار گیرد.

مشاهده مقاله

بررسیِ انتقادیِ تئودیسۀ مریلین مک‌کُرد آدامز در آینۀ مقایسۀ انتقادیِ با تئودیسۀ عملی

جعفر فلاحی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.553662.2215

چکیده

مریلین مَک‌کُرد آدامز، متاله و فیلسوفِ تحلیلیِ معاصر، تئودیسه‌ای ارائه می‌کند که بر مبنای آن انسان‌های رنج‌کشیده نوعی جبرانِ اندام‌وار - در برابرِ جبرانِ افزایشی - برای رنجِ خود در این جهان و خصوصاً ... بیشتر مریلین مَک‌کُرد آدامز، متاله و فیلسوفِ تحلیلیِ معاصر، تئودیسه‌ای ارائه می‌کند که بر مبنای آن انسان‌های رنج‌کشیده نوعی جبرانِ اندام‌وار - در برابرِ جبرانِ افزایشی - برای رنجِ خود در این جهان و خصوصاً در جهانِ پس از مرگ دریافت می‌کنند. او رابطۀ صمیمیِ خداوند با انسان در حیاتِ اخروی را دگرگون‌کنندۀ حیاتِ فردی قلمداد می‌کند. او معتقد است به جای تاکیدِ صرف بر وجهِ اخلاقیِ خداوند باید خدا را «خیر» دانسته بر وجهِ زیبایی‌شناختیِ او هم تاکید کرد. این مقاله پس از شرحِ تئودیسۀ مک‌کرد آدامز، در آینۀ تئودیسۀ عمل‌محور نگاهی انتقادی به آن می‌کند تا به این ترتیب فهمِ بهتری از دیدگاهِ آدامز و نواقصِ آن به دست آید. نتیجۀ حاصل از این بررسی آن است که تئودیسۀ آدامز نهایتاً متوجهِ توجیهِ شر است تا رویارویی با رنج‌های قربانیان. او صلیبِ عیسی و رنج‌های او را محملی برای نشان‌ دادنِ همدلیِ خداوند با رنج‌های بشر می‌داند، در حالی که فاصلۀ بسیاری بین ماهیتِ این دو رنج هست. از سوی دیگر توجیهِ رنج‌های بشر و تاکیدِ صِرف بر رابطه‌ای صمیمی بینِ خدا و انسان در حیاتِ اخروی به نوعی تسلی‌بخشی و توجه به فراجهان منجر می‌شود که این می‌تواند دو ایراد را در پی داشته باشد؛ یکی این که موجب بی‌اعتناییِ فرد به شرایطِ انضمامیِ خود شود و دیگری این که فاقدِ همدلی و همبستگی با رنج‌دیدگان و اعتراض به ستم است.

مشاهده مقاله

پاسخ های دینی به مسأله‌ی وجودی شر

عباسعلی منصوری؛ اسداله آژیر؛ سید فضل اله روشن

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.557887.2245

چکیده

مسأله شر صورتبندیهای مختلفی دارد که یکی از آنها مسأله وجودی شر نام دارد؛ به این معنا که وقتی شرها و رنجهای دنیا به صورت بالفعل دامنگیر انسان میشوند، آدمی از نظر روانی قادر نیست به رابطة سابق خود با خدا ... بیشتر

مشاهده مقاله

پذیرش گزاره بدون قرینه کافی بر مبنای نقد مفهوم اعتباری از نظر ویلیام جیمز و علّامه طباطبائی

نفیسه ساطع؛ محمد حسین داودی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.552070.2202

چکیده

«اعتباری» اصطلاح پرکاربرد در معرفت‌شناسی است. جیمز از اعتبار به عنوان برون‌رفتی از عقل‌گرایی حداکثری استفاده می‌کند و آن را «فرض باور» یا «پذیرش اولیه باور» معنا می‌کند به‌گونه‌ای ... بیشتر «اعتباری» اصطلاح پرکاربرد در معرفت‌شناسی است. جیمز از اعتبار به عنوان برون‌رفتی از عقل‌گرایی حداکثری استفاده می‌کند و آن را «فرض باور» یا «پذیرش اولیه باور» معنا می‌کند به‌گونه‌ای که شواهدی بعدی صدق یا ابطال آن را متاثر از همین فرآیند معتبرسازی باور نشان می‌دهد. از نقدهای اساسی نظریه جیمز، مطابقت امر اعتباری با واقعیت در حال تکامل و تحقق؛ و فروکاستن صدق به سودمندی است. کاربرد مهم دیگر اصطلاح اعتباری در نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبائی است که به معنای جعل و قراداد مفاهیمی به جهت رفع نیازهای اساسی انسان است. دیدگاه علامه، اگرچه ادعای صدق برای ادراکات اعتباری نکرده‌، اما مستلزم جعلی و نسبی بودن بسیاری از مفاهیم و احکام عملی و اخلاقی است. پژوهش حاضر بر آن است که می‌توان با تبیین جدیدی از اعتباری، بدون تغییر در معنای صدق و بدون جعلی دانستن امور اخلاقی، رهیافتی برای معضل معرفت‌شناسی باورهای ضروری و سودمندی که قرینه کافی برای اثبات یا ابطال آنها وجود ندارد، تدارک دید. در این تحلیل نشان داده می‌شود که با پذیرش کاربرد اعتباری به معنای «فرض باور» یا «تلقی به پذیرش» به‌گونه‌ای که آثار متوقع از باور بر آن مترتب گردد بدون آنکه به صدق متصف شود، می‌‌‌توان این دست باورها را پذیرفت و ادراکات اعتباری به این معنا را در حوزه علوم نظری و علوم عملی معتبر دانست.

مشاهده مقاله

بررسی تطبیقی نظریه خطای جان مکی و نظریع اعتباریات علامه طباطبایی

سید مهدی کشمیری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.550034.2191

چکیده

چکیده مقالة حاضر کوششی‌ است در راستای تبیین و تطبیق دو نظریة فرااخلاقی «خطا» و «ادراکات اعتباری» ازسوی جان مکی و علامه سید محمدحسین طباطبایی. این مقاله که از حیث روش تحقیق به روش کتابخانه‌ای ... بیشتر

مشاهده مقاله

لزوم اصلهای اخلاقی برای تشخیص اخلاقی

سیدعلی اصغری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.551889.2199

چکیده

در چند دهه‌ی اخیر، نظریه‌های اصل‌مند اخلاقْ مورد انتقاد بنیادی جزئی‌گرایان اخلاقی قرار گرفته‌اند. انتقادها و اشکالها و مخالفتهای جزئی‌گرایان با نظریه‌های اصل‌مند اخلاق، مختلف بوده است. یک اشکال ... بیشتر در چند دهه‌ی اخیر، نظریه‌های اصل‌مند اخلاقْ مورد انتقاد بنیادی جزئی‌گرایان اخلاقی قرار گرفته‌اند. انتقادها و اشکالها و مخالفتهای جزئی‌گرایان با نظریه‌های اصل‌مند اخلاق، مختلف بوده است. یک اشکال یا چالشی که بسیاری جزئی‌گرایان آن را به‌نحوی مطرح کرده‌اند این است که تأکید مدافعان نظریه‌های اصل‌مند اخلاق بر اصلهای اخلاقی، به بهای بی‌توجهی به اهمیت تشخیص اخلاقی است. مقاله‌ی حاضر به این اشکال می‌پردازد. هدف مقاله‌ی حاضر این است که نشان دهد عام‌گرا، نه‌تنها می‌تواند اهمیت تشخیص اخلاقی را بپذیرد، بلکه امکاناتی در اختیار دارد که می‌تواند با آنها نظریه‌ای قابل قبول درباره‌ی تشخیص اخلاقی بپردازد. پاسخ مقاله‌ی حاضر به این اشکال، مطرح کردن نگاه ویژه‌ای به تشخیص اخلاقی و به اصلهای اخلاقی است که بر اساس آن، تشخیص اخلاقیْ خودْ متکی به اصلهای اخلاقی است. در این نگاه، هم چیستی اصلهای اخلاقی تعیین‌کننده است و هم چیستی تشخیص اخلاقی. اصلهای اخلاقی، نه سازوکارهای مکانیکی تصمیم‌گیری هستند، و نه صرفاً اصلهای نظری، بلکه اصلهای عملی و نوعی از عزمهای مدید فاعلان هستند. توانایی تشخیص اخلاقی، نیازمند برخی حساسیتها است، و حساسیتها وابسته هستند به منش و شخصیت ما، یعنی با این که ما چه نوع فردی هستیم. و سرانجام مقاله‌ی حاضر تحلیل می‌کند که عزمهای نهادینه‌ی مدید و به‌ویژه اصلهای اخلاقی، چه نقشهایی در شخصیت فاعل ــ‌که تشخیص اخلاقی متکی به آن است‌ــ دارند.

مشاهده مقاله

تحلیلی انتقادی بر شر نظام مند از منظر آگاهی بدنمند

حسین سخنور؛ غلامحسین خدری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 شهریور 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.552348.2204

چکیده

چکیده: «شرِ سیستماتیک» تعبیر یوجین ناگاساوا از عنوان شری است که وی در مقاله «مساله شر برای خداناباوران» از آن پرده برداری نموده است. ادعای وی این است که شر نه تنها اختصاص به بلایای طبیعی و فجایع ... بیشتر چکیده: «شرِ سیستماتیک» تعبیر یوجین ناگاساوا از عنوان شری است که وی در مقاله «مساله شر برای خداناباوران» از آن پرده برداری نموده است. ادعای وی این است که شر نه تنها اختصاص به بلایای طبیعی و فجایع انسانی ندارد بلکه "عالم هستی" بر شر بنا شده است. وی از مثال معروف داروین پشه ایکنیومون، برای مقصودش استفاده می‌کند. وجود این پشه، نشان از بی‌رحمی طاقت فرسا در طبیعت و شاهدی بر شر سیستماتیک در هستی دارد و در ادامه نیز او نفی خداوند را و یا لااقل انکار خیرخواهی اش را نتیجه می گیرد. در این خامه ضمن تبیین وی از «مساله شرِ سیستماتیک» به روش تحلیل محتوایی به ارزیابی آن می‌پردازیم. در این راستا ضمن بهره گیری از آخرین یافته‌های علوم شناختی و با تکیه بر "اصل شکاف تبیینی" نیگل، درصدد اثبات منطقی این بر می آییم که اساسا ما هیچ درکی از رنج میزبانان پشه ایکنیومون نداریم زیرا درد توسط ذهن که از معدات نفس می باشد، درک می‌گردد و ذهن هم بدنمند و بدن‌ها هم متفاوتند لذا راهی برای فهم درد قربانیان پشه ایکنیومون وجود ندارد و سرانجام اینکه به طریق اولی، انکار وجود حق و صفت خیرخواهی از افعال الهی نیز معقول نخواهد بود. در مقابل و به جهت همدلی با دردمندان، الهیات شبانی را به عنوان جایگزینی مناسب معرفی می‌کنیم که ضمن تایید درک‌ناپذیری درد دردمند، می‌توان بر اساس آموزه‌های این نوع الهیات، با شخص دردمند، همدلی کرد.

مشاهده مقاله

شکاف عدالت در نظریه امید کانت

زهره سعیدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 مهر 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.546604.2161

چکیده

نظریه امید کانت معطوف به امیدواری به خیر کامل آدمی است، که شاملِ هم فضیلت و هم سعادت اوست. به گفته کانت افراد موظفند برای تحقق فضیلت و سعادت تلاش کنند و به اقتضای اخلاق و عدالت نهفته در آن باید به خیر کامل ... بیشتر

مشاهده مقاله

ارزیابی انتقادات کروسیوس به نظریه جهان‌های ممکن لایب‌نیتس

بهروز اسدی؛ محمد کرمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 مهر 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.552418.2205

چکیده

دغدغه لایب‌نیتس در طرح نظریه‌ی بهترین جهان ممکن، دفاع از صفات مطلق الهی در برابر شبهه شرور بود. از نظر او با توجه به صفات مطلق الهی، جهان ممکن کنونی که اقتضای صفات خداوند است، می‌بایست بهترین جهان ممکن ... بیشتر دغدغه لایب‌نیتس در طرح نظریه‌ی بهترین جهان ممکن، دفاع از صفات مطلق الهی در برابر شبهه شرور بود. از نظر او با توجه به صفات مطلق الهی، جهان ممکن کنونی که اقتضای صفات خداوند است، می‌بایست بهترین جهان ممکن باشد. اما از نظر کروسیوس اعتقاد لایب‌نیتس در خصوص بهترین بودن جهان ممکن، به جهت وابستگی ارگانیک به صفات مطلق الهی، تخلف‌ناپذیری اراده الهی از اقتضائات این صفات و حاکمیت اصل جهت کافی بر رفتار همه موجودات از جمله خداوند، اختیار الهی را با چالش مواجه نموده و به لحاظ اخلاقی خطرناک است. کروسیوس با تحلیل مفهومی «بهترین جهان ممکن» این مفهوم را اولاً ناممکن و ثانیاً غیرقابل اثبات می‌داند. از نظر او با وجودِ شرور بالفعل در جهان کنونی، مدافع چنین استدلالی گرفتارِ ناواقع‌گرایی و خوش‌بینی فلسفی است. همچنین نقدهای کروسیوس به اصل جهت کافی، ضرورت شرطی و اصل بهترینِ لایب‌نیتس، در فهم دیدگاه او بسیار حایز اهمیت است. از مزایای دیدگاه او واقع‌گرایی، توانایی بیشتر در توجیه شرور موجود در عالم با توجه به «خیلی خوب» پنداشتنِ جهان بالفعل و سهولت فهم دیدگاه او در موضوع اختیار و آزادی برای عوام‌، می‌باشد. در مقابل درک سطحی از مفهوم آزادی و عدمِ توجه به استلزامات صفت حکمت الهی و تاثیرگذاری آن بر تقویت، جهت‌دهی و تحدید اراده آزادِ خداوند در خلق موجودات، از معایب دیدگاه او در موضوع اختیار می‌باشد. نوآوری نوشتار پیشِ‌‌ رو تبیین تئودیسه‌ی ‌بدیع کروسیوس، مزایا و معایب آن است.

مشاهده مقاله

بررسی شأن معرفتی حافظه از دیدگاه متیو فرایس و علامه محمد حسین طباطبایی

سکینه ابوعلی؛ زهرا خزاعی؛ مرضیه صادقی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 آبان 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.556426.2236

چکیده

ادراک حسی، عقل، گواهی و درون‌نگری از منابع بنیادین باور هستند. اینکه حافظه از منابع اساسی باور باشد، بسیار مورد بحث قرار گرفته است. این نوشتار بر آن است تا با رویکردی تحلیلی به تطبیق دیدگاه فرایس و علامه‌طباطبایی ... بیشتر ادراک حسی، عقل، گواهی و درون‌نگری از منابع بنیادین باور هستند. اینکه حافظه از منابع اساسی باور باشد، بسیار مورد بحث قرار گرفته است. این نوشتار بر آن است تا با رویکردی تحلیلی به تطبیق دیدگاه فرایس و علامه‌طباطبایی دربارۀ شأن معرفتی حافظه بپردازد. این جستار تلاش می‌کند تا به پرسش‌های مطرح شده که آیا حافظه از منابع تولید باور است؟ آیا باورهای حافظه‌ای توجیه‌کنندۀ باورهای دیگر هستند؟ آیا باورهای حافظه‌ای خودموجه‌اند یا خود به توجیه نیازمندند؟ پاسخ می‌دهد. این مقاله نشان می‌دهد فرایس با تکیه بر کارکرد معرفتی حافظه، آن را منبع تولید باور دانسته که به موجب آن می‌توان آن باورها را در ساختار استدلال به کار برد. علامه‌طباطبایی با تکیه بر گرایش تقلیلی قوا، ضمن یکی دانستن قوۀ حافظه و خیال، خیال را منبع باورهای جزئی دانسته است که خیال، این فعل را با همکاری حس مشترک و ارتباط با عالم خارج انجام می‌دهد. هر دو معتقدند که حافظه‌ صرفاً همانند مخزنی است که شأن معرفتی آن در حفظ توجیه باورها معنا می‌یابد. همچنین از دیدگاه فرایس و علامه‌طباطبایی باورهای حافظه‌ای از جملۀ باورهای خودموجه و پایه‌ای هستند که در توجیه باورهای غیرحافظه‌ای به کار گرفته می‌شوند و از این رو، دیدگاه این دو متفکر با رویکرد مبناگروی تصحیح شده می‌تواند قرابت داشته باشد.

مشاهده مقاله

حدوث و قدم عالم از منظر کندی

علی رحیمی؛ محمد بنیانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 آبان 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.552044.2203

چکیده

حدوث و قدم عالم، از مسائل مهمی است که همواره در فلسفه و کلام اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. نگارنده با هدف تبیین و ارزیابی نظریه کندی – که نخسین فیلسوف اسلامی است- با تتبع در آثار وی، به سه دلیل بر اثبات ... بیشتر

مشاهده مقاله

لویناس و خوانش تلمودی متن مقدس: پاسخی به بحران خودآیینی انسان مدرن

زهرا میقانی؛ منصور معتمدی؛ حسین مصباحیان؛ مهدی حسن زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 آبان 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.560760.2272

چکیده

در این پژوهش بر آن هستیم که با تمرکز بر آثار الهیاتی و فلسفی امانوئل لویناس، مفهوم یهودی وحی و اسلوب تفسیری تلمود را بیابیم و امکان جمع خودآیینی انسان و سنت را در نگاه او بررسی کنیم. لویناس فیلسوف منتقد ... بیشتر در این پژوهش بر آن هستیم که با تمرکز بر آثار الهیاتی و فلسفی امانوئل لویناس، مفهوم یهودی وحی و اسلوب تفسیری تلمود را بیابیم و امکان جمع خودآیینی انسان و سنت را در نگاه او بررسی کنیم. لویناس فیلسوف منتقد اندیشه‌ی فلسفی مدرن است که نقدش را با یاری‌جویی از سنت دینی و به ویژه مفهوم یهودی وحی پیش می‌برد. با این حال او واپس‌نگر نیست و قصد ندارد به نفع اقتدار وحی به خودآیینی انسان پشت کند. لویناس تلاش می‌کند از خوانش تلمودی از متن‌مقدس امکانی را استخراج ‌کند که پایبندی به وحی مستلزم انکار عقلانیت و آزادی انسان عصر مدرن نباشد. در این خوانش، وحی از دانشی درباره‌ی خدا به سخن‌گفتن با خدا بدل می‌شود که هسته‌ی آن دریافت فرمان اخلاقی است، فرمانی که به عقیده‌ی او به اطاعت کور فرانمی‌خواند. علاوه بر این، اسلوب تفسیری تلمود نیز خود ضامن پویایی این سنت است و بر نقش مفسر به عنوان مشارکت‌کننده‌ی در وحی بنا شده است. او برای اثبات ادعاهایش، صورت وحی در یهودیت، نسبت یهودیان با کتاب‌مقدسشان و اصول سنت تفسیری تلمود را مبنای بحث‌هایش قرار می‌دهد. نظرات لویناس در این محورها پیوند تنگاتنگی با فلسفهی زبان او دارد. لویناس قصد دارد نشان دهد زبانی که وحی در آن جاری می‌شود، نمی‌تواند به ابزاری صرف برای انتقال اندیشه‌ها و اطلاعات فروکاسته شود بلکه دربردارنده‌ی ساحتی است که ماهیت وحیانی زبان را می‌سازد.

مشاهده مقاله

نقد بوم‌گرای «درون‌‌روانگی» و «همانندی» در دنیای معنوی سوئدنبرگ

لعیا متین پارسا؛ علی سلامی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 آبان 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.552343.2208

چکیده

نظریۀ انتقادی بوم‌گرا، پیوندهای موجود در جهان طبیعی و فعالیت‌های انسانی را بررسی می‌کند. با درنظرگرفتن برداشت‌های گوناگون فلسفی از فلاسفۀ مختلف، وجود و بقای آگاهی انتقادی زیست‌محیطی در ناخودآگاه ... بیشتر نظریۀ انتقادی بوم‌گرا، پیوندهای موجود در جهان طبیعی و فعالیت‌های انسانی را بررسی می‌کند. با درنظرگرفتن برداشت‌های گوناگون فلسفی از فلاسفۀ مختلف، وجود و بقای آگاهی انتقادی زیست‌محیطی در ناخودآگاه جمعی انسان آشکار می‌شود، هرچند ممکن است با اصطلاحات یا کلیدواژه‌های متفاوتی بیان شده باشد. خوانندۀ علاقه‌مند می‌تواند ردّپای همان نگرانی و دغدغه را در سوئدنبرگ فیلسوف سوئدی نیز پیدا کند. دو مفهوم فلسفی «همانندی» و «درون‌روانگی» بیان‌گر ارتباط بین روح و مادّه، ذهن و بدن، است و می‌توان ادّعا کرد که همان چیزی است که زندگی جسمی انسان را با زندگی معنویِ همیشگی او ارتباط می‌دهد. با بررسی چنین مفاهیم فلسفی در یک قلمروی انتقادی بوم‌گرا، این مقاله تلاش می‌کند که همبستگی پنهانی موجود بین انسان و طبیعت و ارتباط بین این دیدگاه انتقادی و بعضی مفاهیم خاص فلسفۀ سوئدنبرگ را نشان دهد. هدف این مقاله واکاوی مؤلفه‌های نقد بوم‌گرا در آثار سوئدنبرگ با توجه به دو مفهوم فلسفی «همانندی» و «درون‌روانگی»است. این آگاهی معنوی آشکار می‌کند که انسان‌ها تا زمانی که نتوانند زندگی خود را مطابق با الوهیت پیش ببرند، نخواهند توانست در هماهنگی با جهان طبیعت زندگی کنند چراکه چنین ایدئولوژی خدامحوری اجازۀ کاری غیر از همراهی با محیط‌زیست را به انسان نمی‌دهد؛ محیط‌زیست مظهر خداوند، خالق مطلق، است.

مشاهده مقاله

تحلیل امکان و علل آکراسیای شناختی در آینه نفس شناسی حکمت متعالیه ملاصدرا

مهدی زمانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 آبان 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.558999.2250

چکیده

در این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی امکان و علل عمده آکراسیایِ باور (یا شناختی) بر اساس نظام حکمت متعالیه ملاصدرا مورد بحث قرار می‌گیرد. آکراسیایِ شناختی یا آکراسیای باور، به معنای «باور انسان به ... بیشتر

مشاهده مقاله

بررسی تفکر مراقبتی و همبسته‌های آن در فلسفه اخلاقی

طاهره شفائی؛ یحیی قائدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 آبان 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.544694.2133

چکیده

هدف: از این پژوهش مروری نظام‌مند بر کاربرد تفکر مراقبتی و همبسته‌های آن در فلسفه اخلاقی است. روش: روش پژوهش از نوع مطالعات مروری و کتابخانه‌ای است. در این پژوهش از مقالات موجود در مورد موضوع مورد مطالعه ... بیشتر

مشاهده مقاله

بررسی تطبیقی مبانی هستی شناسی مکانیک کوانتومی دیوید بوهم با مبانی حکمت صدرایی

امیر عبدالهی خلج؛ مهدی منفرد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 دی 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.560015.2265

چکیده

مبانی هستی‌شناسی مکانیک کوانتومی دیوید بوهم در قالب مـفاهیمی مخالف با رویکرد فلسفی رایج در مکانیک کوانتومی (تعبیر کپنهاگی) مورد توجه فیلسوفان علم بوده است. این پژوهش می‎کوشد با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، ... بیشتر مبانی هستی‌شناسی مکانیک کوانتومی دیوید بوهم در قالب مـفاهیمی مخالف با رویکرد فلسفی رایج در مکانیک کوانتومی (تعبیر کپنهاگی) مورد توجه فیلسوفان علم بوده است. این پژوهش می‎کوشد با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، بـا ملاحظۀ محدودیت‎های مترتب بر تبیین‎های پوزیتیویستی و با تکیه بر مبانی حکمت متعالیه صدرایی، چشم‌انداز جدیدی را‌ برای فهم و تکمیل مبانی فلسفی علوم جدید ارائه دهـد. در واقع مسأله اصلی، این پرسش است که حکمت متعالیه چگونه و چه مقدار در تکمیل مبانی هستی‌شناسانه رویکرد بوهمی نقش دارد و آیا امکان دارد دریچه جدیدی برای مقارنه فلسفه اسلامی و فلسفه علم غربی گشود؟ فرضیه بنیادی این پژوهش این گزاره است که نظریه بوهم در مکانیک کوانتومی اولاً رویکرد جدیدی در نگاه به جهان را پیش روی ما قرار می‌دهد و ثانیاً، هرچند از حیث مواجهه با مسائل وجودی در فلسفه فیزیک نگرش متفاوتی را عرضه می‌کند؛ اما به دلیل تکیه بر روی ساختارهای اثبات‌گرایانه، دچار ضعف جدی است که باید طی یک روند تکاملی اصلاح گردد. نتایج حاصل از این پژوهش مشخص می‎کند که علی‎رغم خاستگاه متفاوت مبانی فلسفی دیدگاه‌های بوهم و ملاصدرا، می‎توان مفاهیم هستی‎شناسانه‎ای‎ نظیر؛ کل تجزیه‎ناپذیر و بهم‎پیوسته بوهم و اصالت وجود ملاصدرا، جهان هولوگرافیک و نظم مستتر و نامستتر بوهم با مراتب تشکیکی وجود صدرا، کل تمام جنبش بوهم و حرکت جوهری ملاصدرا و عنصر اطلاعات و شعور در نظر بوهم با زنده بودن جهان هستی از دید ملاصدرا را تطبیق داده و شاخصه‎های قرابت و همسویی را مشخص کرد.

مشاهده مقاله

دیگردوستی مبتنی بر محبت به خود در نظریه «فیلیا» نیکوماخس ارسطو

فرشته ابوالحسنی نیارکی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 دی 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.547616.2174

چکیده

ارسطو در تحلیل «فیلیا» در نیکوماخس، دیگرخواهی را به «روابط محبت‌آمیز فرد با خودش» مبتنی ساخته است و از شکوه خودخواهی در نیل به اودایمونیا سخن می‌گوید. مؤیدات دیگری نیز بر خوددوستی و شواهدی ... بیشتر ارسطو در تحلیل «فیلیا» در نیکوماخس، دیگرخواهی را به «روابط محبت‌آمیز فرد با خودش» مبتنی ساخته است و از شکوه خودخواهی در نیل به اودایمونیا سخن می‌گوید. مؤیدات دیگری نیز بر خوددوستی و شواهدی دال بر دگردوستی در نیکوماخس قابل رصد است. براین اساس کتاب هشتم و نهم، از حیث مسأله خوددوستی یا نوع‌دوستی [؟] و فراتر از آن خودگروی یا دیگرگروی [؟] مورد توجه مفسران قرار گرفته است. خوددوستی در کلام ارسطویی صراحت آشکاری دارد؛ تنها این‌که انتساب خودگروی اخلاقی بر ارسطو به عنوان نظریه‌ای غایت‌انگارانه رد شده است. آنچه که در نظریه ارسطویی، اهمیت دارد مؤیدات دیگردوستی است که (1) از رابطه نوع‌دوستی با خوددوستی پرسش کنیم، سپس (2) درباب نوع‌دوستانه بودن دیدگاه وی داوری کنیم. دیگردوستی ارسطویی غایت فعل اخلاقی نیست، بلکه صفت رفتار است و می‌تواند جزء رفتارهای نوع‌دوستانه طبقه‌بندی شود. عنصر نوع دوستی با عبارت «خواستن خیر دیگری به خاطر دیگری» بیان می‌شود. دوستی امری ذومراتب است که تصویرسازی از کامل‌ترین وجه آن که دوستی بر اساس فضیلت است، نمایانگر جهان ایده‌آل محبت‌محور است و دوستی‌های منفعت‌نگر و لذت‌نگر، بالعرض دوستی نامیده شده‌اند. می‌توان الگوی نظریه فیلیا را چنین ترسیم کرد که شامل بر محبت به فضیلت است که فرد ابتدا در خود می‌یابد و دوستی، تسری این رابطه به دیگری است. اصطلاح خوددیگر، نمایانگر نیروی انگیزشی در برقراری دوستی است که به سبب اشتراک در جزء عقلانی، اهداف و پیامدهای نوع‌دوستانه را نتیجه می‌دهد؛ یعنی توجه به دیگری به خاطر دیگری که البته این توجه، برآمده و برآورنده فضایل در رابطه‌ای متقابل است.

مشاهده مقاله

هنر، حقیقت، ابتذال (بازاندیشی حقیقت هنر در مبانی صدرایی)

دکتر یاریان؛ مجید یاریان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 دی 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.556500.2235

چکیده

دنیای مدرن با ورود به‌تمامی ساحات زیست بشر و جای‌دادن خود در متن واقعیت، چنان عرصه را بر امر متعالی تنگ کرده که گویا ردپایی از آن در متن وقایع برجای نمانده‌است. در راستای برون‌رفت از بحران پدیدآمده، ... بیشتر دنیای مدرن با ورود به‌تمامی ساحات زیست بشر و جای‌دادن خود در متن واقعیت، چنان عرصه را بر امر متعالی تنگ کرده که گویا ردپایی از آن در متن وقایع برجای نمانده‌است. در راستای برون‌رفت از بحران پدیدآمده، صدرالمتألهین چهره‌ کارآمدی است که نظام حکمی خود را بر پایه مبانی و اصولی استوار کرده که پیش از او کمتر به‌عنوان زیربنای یک اندیشه فلسفی مورد توجه قرار گرفته است. حرکت جوهری ماده و تطور نفس از ماده تا ملکوت، تشکیک وجود و ذومراتب بودن نفس، جایگاه عالم خیال به‌عنوان واسطه‌ای میان ماده و عقل، اتحاد نفس با عقل فعال، عین‌الربط بودن پدیده‌ها به ذات مستقل الهی و نیز اصول عشق‌شناسی او، در زمره این مبانی‌اند. این اصول و مبانی، موجب بروز تأثیری قابل‌ملاحظه و نگرشی متفاوت در شناخت هنر و تبیین فرایند و به‌تبع آن، فرآورده‌های هنری گردیده و مرزی قابل‌تأمل میان امر حقیقی و امر مبتذل ترسیم نموده است. عنایت خاص صدرا به حضور امر متعالی در متن پدیده‌ها، تبیین فلسفی تصویرگری خیال در خلق هنر و جایگاه میانی معنی‌دار آن، هویت امری انسان، تشبه انسان به خدا در مرتبه خیال، رابطه دوسویه عشق انسانی و هنر و نیز قدسی بودن ساحت هنر اصیل، از جمله دستاوردهای این نگرش، به‌شمار می-رود. در این نوشتار، علاوه بر مطالعه اصول وجودشناختی و معرفت‌شناختی ملاصدرا و تأثیرات آن در فرایند آفرینش هنر، سعی بر آن است که از حقیقت و ابتذال در هنر، الگویی مبتنی بر مبانی استخراج گردد.

مشاهده مقاله

پیوند کنش و شخصیت اخلاقی در فن شعر ارسطو

محمد هاشمی؛ امیر مازیار؛ عرفان ناظر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 دی 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.552479.2206

چکیده

از دیدگاه ارسطو شخصیتتراژدی باید از نظر اخلاقی خوب، یعنی فضیلتمند باشد و برای اینکه بتواند در مسیر سعادت قرار گیرد، باید طی کنش انتخاب‌گرانه و آگاهانه، قاعدۀ حد وسط اخلاقی را رعایت کند. بر همین مبنا، ... بیشتر

مشاهده مقاله

بررسی انتقادی توجیه معرفتی ابن سینا بر اتحاد عاقل و معقول با تکیه بر قرائت فیاض لاهیجی

سید رضا مؤذن

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 دی 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2022.524530.1956

چکیده

گزاره عاقل و صورت معقول متحدند گزاره‌ای است که دلایلی برهانی آن را موجّه می‌کنند یکی از دانشورانی که به توجیه این گزاره توجه کرده، شیخ الرئیس ـ ابن سینا ـ است. بررسی این گزاره یکی از مهم‌ترین مبانی علم ... بیشتر

مشاهده مقاله

چرخش فلو از الحاد به خداباوری در پرتو برهان نظم

محمدحسین مهدوی نژاد؛ سمانه شاهرودی؛ افلاطون صادقی؛ عبدالرضا صفری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 دی 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2023.563114.2298

چکیده

آنتونی فلو بعد از دهه ها دفاع جانانه از خداناباوری، نهایتا در شش سال آخر عمر چرخشی در اندیشه خود انجام داد و به سمت خداباوری روی آورد. وی اصلی ترین دلیل خود را در قالب تقریری از برهان اتقان صنع و با ابتناء ... بیشتر

مشاهده مقاله

نسبت سبک زندگی با معنای زندگی در اندیشه رواقیون

عبدالله نصری؛ حمیده مظاهری سیف

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 دی 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2023.563536.2306

چکیده

در این مقاله نسبت سبک‌زندگی با معنای‌زندگی در مکتب رواقی مورد بررسی است. مکتبی کهن که معنای فلسفه را شیوه زیستن می داند و داعیه سبک سازی دارد و آموزه های آن امروزه مورد توجه قرار گرفته است. چگونگی سبک‌زندگی ... بیشتر

مشاهده مقاله

حرکت بُرداری جوهر؛ تکمله‌ای بر حرکت جوهری ملاصدرا «نظریۀ حکیم متألّه استاد عابدی شاهرودی»

محمد (جلال الدین) ملکی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 دی 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2023.548106.2177

چکیده

مسئلۀ«حرکت» از جمله مسائلی است که از همان آغاز و شگل‌گیری فلسفه در ایران و یونان، شکل گرفت و مورد توجه و تاکید فیلسوفان واقع شد و از این رو، رساله‌ها و کتاب‌های بسیاری در این باره نوشته‌اند. یکی ... بیشتر

مشاهده مقاله

راهکاره‌های حل تعارض ضرورت علّی و اراده آزاد بر اساس مبانی فلسفی علامه طباطبائی

محمد تاجیک جوبه؛ سید احمد فاضلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 دی 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2023.558986.2249

چکیده

رابطه ضروری میان علت تامه و معلول امری پذیرفته شده در سنت فلسفه اسلامی است. در این میان اطلاق این اصل و ورود آن بر عالم انسانی موجب تقابل ضرورت علی با آزادی اراده است. برخی آزادی اراده، که قوام آن به امکان ... بیشتر

مشاهده مقاله

جنون فلسفه: نظریه‌ی مثل افلاطون و نسبت آن با اندیشه‌های اخلاقی و سیاسی او

علی حسن‌زاده؛ محمد اصغری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 بهمن 1401

https://doi.org/10.30470/phm.2023.551569.2198

چکیده

در مقالۀ حاضر می‌کوشیم نسبت بین نظریۀ مثل افلاطون و اندیشه‌های اخلاقی و سیاسی او را بررسی کنیم. نخست گزارشی اجمالی از سیر تکوین نظریۀ مثل در محاورات «منون»، «فایدون» و «جمهوری» ارائه ... بیشتر در مقالۀ حاضر می‌کوشیم نسبت بین نظریۀ مثل افلاطون و اندیشه‌های اخلاقی و سیاسی او را بررسی کنیم. نخست گزارشی اجمالی از سیر تکوین نظریۀ مثل در محاورات «منون»، «فایدون» و «جمهوری» ارائه می‌دهیم. سپس می‌کوشیم از مسیری دیگر اندیشۀ سیاسی و اخلاقی افلاطون را پیگیری کنیم و برای این منظور به رسالۀ «آپولوژی» و محاورات «پروتاگوراس»، «گرگیاس» و باز «جمهوری» نگاهی می‌اندازیم. این بررسی ما را به این نتیجه می‌رساند که «تمثیل غار» افلاطون هم اوج نظریۀ مثل اوست و هم اوج اندیشۀ سیاسی و اخلاقی او. بررسی دقیق «تمثیل غار» و مقایسۀ نکات اصلی مطرح‌شده در آن با مسائل اصلی محاورات «پروتاگوراس» و «گرگیاس» خصلت سیاسی‌ـ‌اخلاقیِ نظریۀ مثل افلاطون را آشکار می‌سازد. سقراط، برخلاف سوفسطایی که خود را دربردارندۀ حقیقت می‌پندارد، صرفاً مغاکِ حقیقت را گشوده نگه می‌دارد و شاگرد را وامی‌دارد رو به‌سوی آن گرداند. در محاورۀ «مهمانی»، آلکیبیادس این نوع تربیت سقراطی را «جنون فلسفه» می‌نامد. در پایان سعی می‌کنیم پاسخی محتمل به انتقادهای پوپر و نیچه از افلاطون بدهیم و نشان دهیم که، برخلاف خوانش تثبیت‌شده و جاافتادۀ متعالی از نظریۀ مثل، امکان خوانشی درون‌ماندگار از آن نظریه نیز وجود دارد.

مشاهده مقاله

تحلیل نوپراگماتیستی ریچارد رورتی از «خودآفرینی» در فلسفه تعلیم و تربیت

ندا محجل؛ محمد اصغری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 فروردین 1402

https://doi.org/10.30470/phm.2023.1986173.2342

چکیده

در این مقاله سعی داریم نشان دهیم که در قرن حاضر یکی از نظریه پردازان حیطه فلسفه تعلیم و تربیت ریچارد رورتی، فیلسوف نئوپراگماتیست آمریکایی، با نقد تفکر فلسفی گذشته درباره تعلیم و تربیت به مساله «خودآفرینی» ... بیشتر

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	12
تعداد شماره‌ها	28
تعداد مقالات	289
تعداد نویسندگان	341
تعداد مشاهده مقاله	225,551
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	151,021
نسبت مشاهده بر مقاله	780.45
نسبت دریافت فایل بر مقاله	522.56
تعداد مقالات ارسال شده	1,407
تعداد مقالات رد شده	987
تعداد مقالات پذیرفته شده	173
درصد پذیرش	12
تعداد پایگاه های نمایه شده	19
تعداد داوران	140

دوره 12 (1401)

دوره 11 (1400)

دوره 10 (1399)

دوره 9 (1398)

دوره 8 (1397)

دوره 7 (1396)

دوره 6 (1395)

دوره 5 (1394)

دوره 4 (1393)

دوره 3 (1392)

دوره 2 (1389)

دوره 1 (1388)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان